چه مفاهیمی با دادگاه دیجیتال ارتباط دارند ؟ ( قسمت اول)

۱) عدالت الکترونیکی
در تعریف عدالت الکترونیکی اتفاق نظر وجود ندارد. تعریف کلی از عدالت الکترونیکی می تواند استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را در زمینه های پیشگیری از جرم، اجرای عدالت و اجرای قانون پوشش دهد. این برنامه می تواند از طریق فناوری های کلیدی مانند پردازش متن، تبادل ایمیل و بایگانی محلی، از قضات و کارکنان قضایی پشتیبانی مستقیم کند. به همین ترتیب، عدالت الکترونیکی مدیریت مؤثر پرونده را از طریق واگذاری خودکار پرونده به یک افسر، رسیدگی الکترونیکی به پرونده های دادگاه و نظارت بر وضعیت امور، امکان پذیر می کند. برخی از برنامه های کاربردی فناوری اطلاعات، تمرکز استراتژیک‌‌‌‌تری دارند. ارائه سیستم های نظارت بر عملکرد می تواند با شناسایی عواملی که باعث کاهش نرخ ترخیص پرونده و هزینه های بالا می شود، از تصمیم گیری استراتژیک پشتیبانی نماید. معرفی فناوری های دیجیتال برای طرح‌‌‌‌ریزی سیستم عدالت همراه با رویه های مدیریتی مدرن می تواند ابزار قدرتمندی برای افزایش اثربخشی سیستم های قضایی باشد. سیستم های قضایی مؤثر نه تنها برای شفافیت بیشتر و دسترسی گسترده تر به عدالت حیاتی هستند، بلکه نقشی کلیدی در تقویت محیط تجاری دوستانه دارند. تصمیمات به موقع برای شهروندان و کسب و کار ضروری است و از این رو کارایی سیستم قضایی در یک کشور یک عامل مهم است.
عدالت الکترونیکی معمولا ًبه منظور ارتقای کارایی و اثربخشی رویه قضایی دنبال می شود. بر این اساس مطالعات عدالت الکترونیکی اغلب در توضیح تحولات نهادی، سازمانی و در واقع قضایی مرتبط با استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در قوه قضاییه شکست خورده است. پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش عمومی و قوه قضائیه، تحولات سیاسی، اجتماعی و زمینه ای را به همراه دارد که نیازمند توضیحی غنی تر از تأثیرات کلی اصلاحات مبتنی بر فناوری اطلاعات در فرآیندهای انجام شده است.
پروژه های عدالت الکترونیکی دارای ابعاد اجتماعی و سیاسی هستند و تنها بر کارایی یا اثربخشی سازمانی تأثیر نمی گذارند. به عبارت دیگر، ارزیابی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر قوه قضاییه ممکن است پیچیده تر ودشوارتر از تأثیر آن در بخش خصوصی باشد. با ناکامی در تشخیص این موضوع، پژوهش و عملکرد عدالت الکترونیکی عمدتا ًبه فناوری اطلاعات تنها از منظر بهره‌‌‌‌وری و منطقی‌‌‌‌سازی هزینه‌‌‌‌ها، تأثیرات سازمانی و اقتصادی فناوری اطلاعات و نگریسته است که این امر نمی‌‌‌‌تواند به طور کامل پیچیدگی اثرات آن را بر تحول قوه قضائیه در نظر بگیرد.
۲) عدالت باز
رابطه بین فناوری اطلاعات و گشودگی در نظام های قضایی اخیراً باعث ایجاد مفهوم «عدالت باز» شده است. در واقع، باز بودن در قوه قضاییه فراتر از شفافیت و بنابراین فراتر از اصل عدالت باز قانون عرفی گسترش یافته است و باید مفاهیمی مانند مشارکت و همکاری را نیز شامل شود. یکی از راه های درک باز بودن در قوه قضاییه، به ویژه آن گونه که نتیجه بکارگیری فناوری اطلاعات باشد، مطالعه درگاه های اینترنتی آن است. وب سایت های قضایی در مرکز تلاش های نوسازی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند و بسیاری از رویه ها، اسناد و اطلاعات مربوطه را منعکس می کنند که برای چندین ذینفع مهم است. وب سایت های قضایی هر دو عنصر عدالت الکترونیکی و عدالت باز را نشان می‌‌‌‌دهند. آنها واسطه های اصلی اطلاعات بین کاربران ثابت (وکلا و قضات) و کاربران متغیر مانند شهروندان یا محققان علاقه مند به اقدامات و تصمیمات دادگاه هستند. وب سایت های قضایی از طریق عملکردهای مختلف، شفافیت را افزایش می دهند، فرصت هایی را برای مشارکت فراهم می کنند و همکاری میان چندین بازیگر درگیر با شعبه قضایی را تقویت می کنند. بنابراین، ویژگی های فناورانه خاص آن سایت ها و عملکرد آنها، راه های قدرتمندی برای درک باز بودن در قوه قضاییه است.

منابع :

1. دادگاه دیجیتال (با تمرکز بر هوش مصنوعی)، نویسندگان: دکتر نرگس فرزانه کندری، دکتر زهرا رضایی و سبحان دهقان پورفراشاه،سال نشر:۱۴۰۱ ،چاپ: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه
2. Abiodun, O. S., & Lekan, A. J. (2020). Exploring the Potentials of Artificial Intelligence In The Judiciary. International Journal of Engineering Applied Sciences and Technology, ۵(۸), ۲۳-۲۷.
3. 5th International Scientific Conference On Digital Economy Diec 2022
4. The Oxford Handbook of Law, Regulation and Technology Edited by Roger Brownsword, Eloise Scotford, and Karen Yeung
5. Smart Courts: Roadmap for Digital Transformation of Justice in Africa,2018
6. Zain, N. A. M., Saman, W. S. W. M., Yatin, S. F. M., Rahman, A., Ahmad, N. S., Mokhtar, W. N. H. W., & Ramlee, N. N. E. N. (2018). Developing Legal Framework for E-Court in Judicial De-livery. International Journal of Engineering & Technology, ۷(۳.۷), ۲۰۲-۲۰۵.
7. Drossos, D., Lekakos, G., Doukidis, G. I., Tsatsa, N., & Coursaris, C. K. (2018). Public-sector Digitization: An Analytical Cost-effective Framework. In MCIS(p. 38).
8. Sandoval-Almazan, R., & Gil-Garcia, J. R. (2020). Understanding e-justice and open justice through the assessment of judicial websites: Toward a conceptual framework. Social Science Computer Review, ۳۸(۳), ۳۳۴-۳۵۳.