Français
English
از تاملی بر چالشهای حقوقی هنر معاصر تا واکاوی معضلات حقوقی سینمای ایران
سومین نشست تخصصی گروه حقوق و هنر با محورهای « معضلات حقوقی سینمای ایران » و «چالش های حقوقی هنر معاصر » با حضور دکتر مهدی هادی، رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه، دکتر روح ا..حسینی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دکتر رائد فرید زاده؛ عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به عنوان سخنرانان نشست و مشارکت حضوری و آنلاین اعضا هیئت علمی و پژوهشگران پژوهشگاه قوه قضاییه و علاقه مندانی از معاونت ها، دادگستری های کل و سازمان های تابعه قوه قضائیه در روز یکشنبه ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ در سالن شهید بهشتی پژوهشگاه قوه قضاییه برگزار شد.
در ابتدای نشست سعداله مرادی؛ رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی به عنوان میزبان نشست به ضرورت توجه جدی به هنر در عرصه های مختلف پرداخت. وی ضمن بیان فلسفه ایجاد گروه حقوق و هنر در پژوهشکده مطالعات راهبردی افزود: با پیگیری های مسئولان پژوهشگاه، پیشنهاد تاسیس این گروه با استقبال رئیس محترم قوه قضاییه روبرو شد و در نهایت با تایید ایشان گروه حقوق و هنر در پژوهشگاه تاسیس گردید.
وی اظهار کرد: خروجی تمامی نشست های علمی جهت بهره مندی حوزه های مختلف و مراجع قضایی به معاونت های قوه قضائیه و دادگستری های کل ارسال می گردد لذا استفاده و بهره مندی از ظرفیت اساتید مجرب دانشگاهی در راستای رسیدن به فهم مشترک در حوزه مطالعات بین رشته ای که ماموریت اصلی پژوهشکده مطالعات راهبردی است بصورت کلی و بصورت اخص در حوزه حقوق و هنر برای پژوهشگاه یک فرصت مغتنم است.
مرادی ضمن تاکید بر ضرورت نقش آفرینی هنر در حکمرانی افزود: به گواه تاریخ ارتباط معنی داری بین رونق هنر با حکمرانی مطلوب در ادوار تاریخی وجود دارد و یکی از ابزار قدرتمند برای عینیت بخشی هویت حاکمیت، هنر بوده است.در همین راستا وی یکی از ماموریت های گروه حقوق و هنر را شناسایی کانون ها، انجمن ها و نخبگان دغدغه مند و متعهد با هدف مشارکت آنها در تصمیم سازی در جهت حکمرانی خوب برشمرد.
در ادامه یوکابد عارفی، پژوهشگر گروه حقوق و هنر پژوهشکده مطالعات راهبردی به تبیین ارتباط مفهومی میان حقوق و هنر پرداخت و گفت: با توجه به مؤلفه های سند تحول قوه قضاییه یکی از وظایف کارگروه حقوق و هنر، گفتمان سازی وگسترش آن با کمک ابزارهای مختلف مانند رسانه(سینما، تلویزیون و…) است. از نگاه این پژوهشگر، هنر پدیده ای است که از دیرباز نقش موثری در زندگی انسان داشته و از آن به عنوان وسیله ای کارآمد و موثر، در جهت ترویج و تبلیغ اندیشه ها و رفتارها استفاده شده است.
وی ضمن اشاره به تاثیر هنر در جامعه بیان داشت: اگر هنر ماندگاری و تاثیر نداشته باشد و نتواند جامعه را به سوی رشد و آگاهی سوق بدهد، موفق نخواهد بود. ویژگی هنر، زبان گویا و راحت آن برای انتقال مفاهیم است که از آن می توان در راستای انتقال مفاهیم حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قضایی و … استفاده کرد.
این پژوهشگر در ادامه افزود: حوزه حقوق و علوم قضایی در ایران تاکنون آنطور که بایسته است نتوانسته ارتباط خود با هنر را به خوبی برقرار کند. این در حالی است که در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا مسائل حقوق و هنر در کنار سایر حوزه های بین رشته ای از جمله حقوق و روانشناسی، حقوق و جامعه شناسی، حقوق و ورزش، حقوق و محیط‌زیست و… مورد توجه قرار گرفته است.
عارفی در ادامه با بیان اینکه خلق هنر و آفرینش اثر هنری به روشن شدن زوایای تاریک حوزه های حقوقی و قضائی کمک می کند افزود: قانون در نهاد قانون‌گذار وضع شده و برای اجرا به جامعه ابلاغ می شود اما گاهی اوقات قانون‌گذار نسبت به تأثیر اجتماعی قانون در جامعه هیچ نوع آگاهی ندارد و نمی تواند متوجه شود که برخی قوانین تصویب شده، چگونه منجر به ایجاد شکاف اجتماعی می‌شوند. به همین جهت توجه به ارتباط بین حوزه های حقوق و هنر از اهمیت بسیار والایی برخوردار است.
در ادامه ، رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه ضمن اشاره به تکالیف دستگاه قضا در تحقق عدالت اظهار کرد: متاسفانه بعد از گذشت چندین دهه هنوز الگوی مناسبی در کشور در خصوص تبیین رابطه بین حقوق و هنر وجود ندارد و تشکیل گروه حقوق و هنر که با موافقت صریح رئیس دستگاه قضا صورت گرفته، تلاشی برای رسیدن به الگوی مطلوب بین هنر و امر قضاست.
دکتر هادی ضمن تاکید بر اهمیت پیوند بین حوزه حقوق و هنر افزود: این پیوند هم برای دستگاه قضا و هم برای هنرمندان و آحاد جامعه می تواند مفید و اثربخش باشد و اگر فضای مناسب و تعامل خوبی بین جامعه هنری و دستگاه قضا برقرار باشد، تحول عظیمی در جامعه هنری رخ خواهد داد و دستگاه قضا می تواند از منابع و مستندات عظیمی که در اختیار دارد کمک شایانی به حوزه نماید.
رئیس پژوهشگاه قوه قضائیه ضمن اشاره به اهمیت بازنمایی اقدامات عدالت محور دستگاه قضا در رسانه های مختلف گفت: اگر عدالتی از سوی سیستم قضایی شکل گرفته و تاثیرات این اقدامات در زندگی آحاد جامعه ملموس است، اینجا وظیفه هنر است که این اقدامات را نشر،ترویج و توسعه دهد. مهمترین کمک دستگاه قضا به حوزه هنر؛ امکان دسترسی هنرمندان به داده ها، اطلاعات و مستندات موجود در مراجع قضایی سراسر کشور است.
دکتر هادی ضمن اشاره به ضعف اطلاعات حقوقی در آثار هنری افزود: در بسیاری از مواقع تولیدات هنری به جای اینکه به آگاهی و سواد حقوقی مخاطبان و آحاد جامعه کمک کند به دلیل نداشتن پشتوانه حقوقی کارگردان ها و سایر دستاندرکاران، نه تنها کمکی به دستگاه قضا و مردم نمی شود بلکه باعث بروز مسائل و مشکلات حقوقی می شود.
وی در جمع بندی سخنان خود ایجاد فهم مشترک میان حوزه حقوق و هنر را نیازمند برگزاری سلسله نشست های منظم دانست و گفت: با یک نشست، زبان مشترک حاصل نمی شود و بایستی این نشست های علمی به صورت مستمر در پژوهشگاه برگزار گردد.
در ادامه این نشست دکتر رائد فرید زاده؛ عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی از جنبه های مشترک حقوق و فلسفه ارجاع اصل به فرع و ذیل اجزاء، کل را دیدن دانست و گفت: هرمنوتیک نیز همان هنر فهم است که تلاش می کند تفسیر تمام افعال معنادار انسان و محصولات این رفتار معنادار را روشمند کند.
این استاد دانشگاه در ادامه ضمن اشاره به تضادهای بنیادین بین تکثر حقوقی و حاکمیت قانون افزود:چون ایران عضو کنوانسیون برن(BERNE) نیست، طی چند دهه اخیر مشکلات فراوانی در حوزه مالکیت هنری و معنوی آثار و تولیدات هنری به وجود آمده است.
وی در بیان اهمیت مشارکت بین جوامع در تولید آثار فاخر سینمایی گفت: در عصر جهانی شدن فرهنگ و هنر تولیدات سینمایی با مشارکت هنرمندان جوامع مختلف و به صورت مشترک انجام می شود این در حالی است که ما امکان تولیدات هنری بین المللی به شیوه ای که در سایر جوامع مرسوم است را نداریم.
وی در ادامه افزود:چون کشور ما عضو کنوانسیون بِرن نیست، دست اندرکاران رسانه ملی و مدیران پلتفورم های داخلی به خود اجازه می دهند بدون رعایت حق نشر، آثار هنری را پخش کنند که این مشکل در بسیاری از مواقع گریبان هنرمندان ایرانی را نیز گرفته به گونه ای که بسیاری از آثار فاخر هنری ایران بدون حق نشر در سایر کشورها پخش می شود و ما نمی توانیم اقدامی انجام دهیم.
در ادامه نشست دکتر روح اله حسینی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، با محوریت چالش های حقوقی هنر معاصر ایراد سخن نمود. وی ضمن تبریک تشکیل گروه حقوق و هنر در پژوهشگاه قوه قضاییه بیان داشت: این اتفاق باعث خرسندی فعالان و متخصصان حوزه های حقوق و هنر خواهد شد.
وی ضمن اشاره به اهمیت توجه به حوزه های میان رشته ای افزود: جهان امروز حدی از پیچیدگی را تجربه می‌کند که دیگر یک شاخه از دانش نمی‌تواند به تنهایی پاسخ همه پرسش‌ها را بدهد. بنابراین برای حل مسائل جهان به دانش‌های پیچیده‌تری احتیاج است که همین خود باعث گسترش مطالعات میان‌رشته‌ای شده است. یکی از حوزه های مطالعات میان رشته ای، ارتباط بین رشته هایی مانند حقوق با سایر رشته ها و حوزه های دیگر است.
در ادامه این استاد دانشگاه ضمن تشریح تاریخ هنر معاصر بیان داشت: در خصوص پیدایش هنر معاصر، اختلاف نظرهای مختلفی وجود دارد، برخی شروع جنگ جهانی دوم و برخی صاحبنظران ابتدای قرن بیستم را سرآغاز هنر مدرن می دانند. در خصوص هنر مدرن تعاریف مختلفی وجود دارد که رادیکال ترین آن هنر مدرن را هنری می داند که تمام قواعد و معرف های هنر کلاسیک را زیر سوال می برد. این هنر ریشه در یونان باستان دارد و فلسفه خود را تقلید از طبیعت و بیان آن به زیباترین شکل ممکن می داند. در حقیقت ما با هنری مواجه هستیم که «فاخر بود» دیگر محور نیست و اینجاست که شکل و فرم، محوریت پیدا می‌کند و مکاتبی نظیر امپرسیونیسم، کوبیسم و …. ظهور می کنند.
این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید. شایان ذکر است که گزارش کامل این نشست بزودی در قالب گزارشی پژوهشی منتشر خواهد شد.
گزارش تصویری:
