دسترسی به خدمات حقوقی­ قضایی از طریق بسترهای مبتنی بر هوش مصنوعی

یادداشت| دکتر زهرا رضایی

پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در حال تغییر شکل ارائه خدمات حقوقی و قضایی به‌ویژه برای افراد و جوامع به حاشیه رانده شده هستند. این فناوری می‌تواند با ارائه خدمات حقوقی آنلاین و اتوماسیون فرآیندها، دسترسی به عدالت را برای افرادی که قادر به پرداخت هزینه‌های بالای مشاوره حقوقی نیستند، بهبود بخشد. از جمله این خدمات می‌توان به مشاوره‌های خودکار، ارزیابی پرونده‌ها و تهیه مستندات حقوقی اشاره کرد. پلتفرم‌هایی مانند LegalZoom  و DoNotPay  نمونه‌هایی از این نوع خدمات هستند که با کاهش هزینه‌ها و ارائه دسترسی آسان، به دموکراتیک کردن دسترسی به حقوق قانونی کمک کرده‌اند.

با این حال، استفاده از این بسترها نیز با چالش‌هایی روبرو است. یکی از این چالش‌ها، نبود دسترسی کافی به فناوری و اینترنت در برخی مناطق است که می‌تواند مانع از بهره‌برداری کامل از این خدمات شود. به‌ویژه، در مناطق دورافتاده یا جوامع کم‌درآمد، ممکن است افراد به دلایل مختلفی از جمله مشکلات مالی یا کمبود زیرساخت‌های دیجیتال، نتوانند از این فناوری بهره‌مند شوند. علاوه بر این، پلتفرم‌های AI ممکن است نتوانند نیازهای پیچیده و تخصصی حقوقی را به‌طور کامل برآورده کنند، چرا که این خدمات اغلب به مشاوره‌های شخصی و تخصصی نیاز دارند که از طریق سیستم‌های خودکار به‌سادگی قابل ارائه نیستند.

برای حل این مشکلات، تقویت زیرساخت‌های دیجیتال در مناطق محروم و بهبود رابط‌های کاربری این پلتفرم‌ها ضروری است. همچنین، توسعه‌دهندگان این فناوری باید با همکاری وکلای متخصص و سازمان‌های حقوق بشری، خدمات خود را به‌گونه‌ای طراحی کنند که شامل طیف وسیعی از نیازهای حقوقی و قضایی باشد و به‌طور مؤثر با مشکلات موجود در دسترسی به فناوری مقابله کند.

این رویکرد می‌تواند به بهبود کیفیت و دسترسی به خدمات حقوقی برای همه اقشار جامعه کمک کند و شکاف‌های موجود در دسترسی به عدالت را کاهش دهد.

پژوهشگاه قوه قضاییه در آبان ماه ۱۴۰۳ با برگزاری دومین رویداد حل مسئله محور با عنوان”هوش مصنوعی و عدالت قضایی” قابلیت های هوش مصنوعی برای تحقق عدالت را بررسی می کند.