Français
English
بررسی چالش‌های حقوقی سینمای مستند، تصویرسازی دستگاه قضا در رسانه‌ها و ایجاد همکاری میان مستندسازان و نهادهای حقوقی مهم ترین محورهای گفت و گو در نشست مشترک مدیران حوزه فیلم مستند و مسئولان پژوهشگاه قوه قضاییه بود.
در این نشست که با هدف تبیین راهکارهای بهبود تعامل میان مستندسازان و نهادهای قضایی تشکیل شد،موضوعاتی نظیر دسترسی به اطلاعات حقوقی، مشکلات بروکراسی در تولید مستندهای قضایی و اهمیت نقد منصفانه در رسانه‌ها نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
پژوهشگاه؛ واسطه مستندسازان و دستگاه قضا
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی هادی، رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در این نشست با اشاره به ظرفیت‌های پژوهشگاه در ارائه داده‌ها و موضوعات حقوقی برای مستندسازان، بر ضرورت ایجاد تعامل مؤثر بین قوه قضاییه و جامعه هنری تأکید کرد. وی دسترسی مستندسازان به موضوعات حقوقی و قضایی و تشکیل کارگروهی مشترک برای بررسی حقوقی مستندها را دو محور اصلی برای همکاری های مشترک عنوان کرد و گفت: بسیاری از پرونده‌های حقوقی و قضایی کشور قابلیت تبدیل شدن به مستندهای جذاب و آموزنده را دارند. با این حال، به دلیل آنچه وی «فرهنگ حبس داده‌ها» نامید، اطلاعات ارزشمند در اختیار مستندسازان قرار نمی‌گیرد. وی پیشنهاد داد که پژوهشگاه به عنوان واسطه‌ای بین مستندسازان و دستگاه قضا، امکان دسترسی به اطلاعات و پرونده‌های دارای ارزش رسانه‌ای را فراهم کند.
وی همچنین پیشنهاد داد کارگروهی مشترک با حضور کارشناسان حقوقی و مستندسازان برای بررسی حقوقی مستندها تشکیل شود تا این آثار پیش از نمایش از نظر حقوقی بررسی شوند. وی این اقدام را راهکاری برای جلوگیری از ایجاد سوءبرداشت‌ها و همچنین کاهش حساسیت‌های نهادهای مرتبط نسبت به آثار سینمایی دانست.
ضرورت تعامل میان مستندسازان و دستگاه قضایی
دکتر مرادی، رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی، با تأکید بر اهمیت تعامل جامعه هنری و دستگاه قضایی، تداوم این جلسات را گامی اساسی برای شناخت بهتر چالش‌ها و ظرفیت‌های مشترک دانست. وی به نقش پژوهشگاه در ایجاد بسترهای علمی و تحقیقاتی نیز اشاره کرد و اعلام داشت که پژوهشکده مطالعات راهبردی تلاش دارد با نگاه جامع و علمی، زمینه همکاری مستندسازان و نهادهای قضایی را فراهم کند.
دکتر مرادی همچنین به اهمیت پرداختن به پرونده‌های مهم حقوقی و قضایی در قالب مستند اشاره کرد و گفت: برخی پرونده‌ها در قوه قضاییه قابلیت آن را دارند که نه‌تنها یک فیلم مستند، بلکه یک فیلم سینمایی داستانی بر اساس آن‌ها ساخته شود. لازم است این ظرفیت‌ها شناسایی شوند و به شکل درست در رسانه‌ها بازتاب داده شوند.
لزوم سعه‌صدر در مواجهه با نقد رسانه‌ای
در بخش دیگری از این نشست حسین زارع‌زاده، مدیر شبکه مستند، بر اهمیت ایجاد فضای بازتر برای مستندسازان تأکید کرد. وی ضمن بیان نقش انتقادی رسانه‌ها، اظهار داشت: اگر هدف تصویرسازی مثبت از دستگاه قضا باشد، باید امکان نقد منصفانه نیز فراهم شود، چراکه عدم پاسخگویی، زمینه‌ساز سوءاستفاده خواهد شد.
زارع‌زاده همچنین با انتقاد از برخی روندهای مالی غیرشفاف در حوزه تولید مستند، بر ضرورت تخصیص بودجه‌های رسانه‌ای به افراد متخصص و کاربلد تأکید کرد و پیشنهاد داد که همکاری نزدیک‌تری میان مستندسازان و نهادهای قضایی شکل بگیرد. وی همچنین از محبوبیت مستندهای حوزه جنایی و قضایی در تلویزیون خبر داد و خواستار سرمایه‌گذاری اصولی در این بخش شد.
مدیر شبکه مستند پیشنهاد کرد که قوه قضاییه با ایجاد فضایی شفاف‌تر، امکان تولید مستندهای واقع‌بینانه را فراهم کند و به جای ممانعت از ساخت آثار انتقادی، با ارائه توضیحات و مشارکت در فرآیند تولید، تصویر جامع‌تری از عملکرد خود ارائه دهد.
مشکلات بروکراسی در تولید مستندهای حقوقی
ناصری نیاکی، مدیر تولید شبکه مستند نیز گفت: برخی پروژه‌های مستند به‌دلیل موانع اداری و بروکراسی متوقف‌شده است که با تفاهم‌نامه‌ای میان قوه قضاییه و مستندسازان، دسترسی به اطلاعات می تواند تسهیل گردد.
چالش‌های نمایش مستندهای قضایی
حمیدی مقدم، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، به چالش‌های پخش مستندهای مرتبط با قوه قضاییه اشاره کرد و اظهار داشت که بسیاری از آثار تولیدشده به دلیل حساسیت‌های موجود، امکان نمایش عمومی پیدا نمی‌کنند. وی تأکید کرد که فیلم مستند، واقع‌گراترین شکل روایت در رسانه است و نمی‌توان آن را به ابزار تبلیغاتی برای نهادهای حاکمیتی تبدیل کرد.
حمیدی مقدم پیشنهاد کرد که کمیته‌ای ویژه با حضور نمایندگانی از مرکز گسترش، پژوهشگاه قوه قضاییه و شبکه مستند تشکیل شود تا فرآیند اخذ مجوز برای نمایش این آثار تسهیل شود.
اهمیت ورود عملیاتی به تولید مستندهای قضایی
بدرلو، قائم مقام مرکز گسترش سینمای مستند، بر لزوم تولید مستندهای حقوقی تأکید کرد و پیشنهاد داد که نمایندگانی از دو طرف مشخص شوند تا فرآیند تولید مستندها سرعت بگیرد.
جشنواره حقیقت، پل ارتباطی سینمای مستند و نهادهای قانونی
بهشتی، مدیر امور مجامع و جشنواره‌های مرکز گسترش سینمای مستند و مدیر اجرایی جشنواره سینما حقیقت، نقش جشنواره در نمایش مستندهای چالش‌برانگیز را مطرح کرد و جشنواره حقیقت را پلی ارتباطی میان هنرمندان و نهادهای قانونی دانست.
وی همچنین بر نقش جشنواره در تقویت گفتمان عدالت‌محور در رسانه‌های مستند تأکید کرد و اظهار داشت: بسیاری از مستندهایی که در جشنواره حقیقت به نمایش درآمده‌اند، توانسته‌اند مسائل مهمی از جمله حقوق شهروندی، عدالت اجتماعی و چالش‌های حقوقی را به شیوه‌ای شفاف برای مردم و مسئولان بازتاب دهند. تعامل سازنده میان جشنواره و نهادهای قضایی می‌تواند به ارتقای کیفیت این تولیدات و اثرگذاری بیشتر آن‌ها منجر شود.”
تصویرسازی واقع‌بینانه از قوه قضاییه
دکتر یوکابد عارفی، پژوهشگر گروه حقوق و هنر، با رد نگاه تبلیغاتی به مستندسازی حقوقی، تأکید کرد که تصویرسازی مطلوب از دستگاه قضا به معنای ارائه تصویری آگاهی‌بخش و واقع‌بینانه است. وی به نقش هنر در تغییر نگرش عمومی اشاره کرد و گفت:
هنرمندان زاویه دیدی دارند که شاید مدیران و مسئولان به آن توجه نکنند. وقتی مستندسازی از نگاه یک هنرمند انجام می‌شود، می‌تواند زوایای پنهان یک موضوع را به شیوه‌ای تأثیرگذار برای مخاطب بازتاب دهد.”وی همچنین تصویرسازی مطلوب از دستگاه قضا را به‌معنای ارائه تصویری آگاهی‌بخش و واقع‌بینانه عنوان کرد که از نگاه هنرمندان، زوایای پنهان مسائل حقوقی را بازتاب دهد.
کاربرد تاریخ شفاهی دستگاه قضا در مستندسازی
دکتر زرینی، معاون توسعه مدیریت و منابع پژوهشگاه، با اشاره به نقش مستندسازی در ثبت تجربیات حقوقی کشور، از پروژه “تاریخ شفاهی قوه قضاییه” به عنوان یک اقدام مهم یاد کرد. به گفته وی، این پروژه به دنبال ثبت و مستندسازی روایت‌هایی از تحولات حقوقی و قضایی کشور است تا بتواند به عنوان منبعی ارزشمند برای مستندسازان مورد استفاده قرار گیرد.
وی تأکید کرد که همکاری پژوهشگاه با مستندسازان می‌تواند به تولید آثاری دقیق‌تر و غنی‌تر کمک کند. در بسیاری از کشورها، تاریخ شفاهی قوه قضاییه به عنوان یک منبع رسمی برای تحلیل‌های حقوقی و حتی ساخت آثار مستند و سینمایی استفاده می‌شود. ما نیز باید چنین ظرفیتی را در کشور توسعه دهیم.
ضرورت تعامل پژوهشگاه قوه قضاییه و مستندسازان
دکتر بارانی، مشاور ارشد پژوهشگاه، پژوهشگاه قوه قضاییه را حلقه واسط میان نهادهای قضایی و مستندسازان دانست و تأکید کرد که لازم است چارچوبی مشخص برای همکاری در این حوزه تدوین شود.
وی پژوهشگاه را بستری مناسب برای ارائه اطلاعات مستند به فیلم‌سازان دانست و گفت: ما در پژوهشگاه، داده‌های بسیار مهمی داریم که در اختیار جامعه حقوقی قرار می‌گیرد، اما این اطلاعات می‌تواند به همان اندازه برای مستندسازان ارزشمند باشد. باید فرایندی شفاف ایجاد کنیم تا مستندسازان بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند.
دکتر بارانی همچنین پیشنهاد کرد که پژوهشگاه به عنوان یک نهاد مرجع، با ایجاد بانک اطلاعاتی از پرونده‌های قضایی که قابلیت مستندسازی دارند، به مستندسازان کمک کند تا با سرعت بیشتری به سوژه‌های مناسب دسترسی داشته باشند.
ضرورت آموزش حقوقی مستندسازان
دکتر رشادتی، عضو معاون دیوان عالی کشور نیز در این نشست، بر پیچیدگی پیوند میان حقوق و هنر تأکید داشت و آموزش حقوقی برای مستندسازان را امری ضروری خواند تا از بروز خطاهای حقوقی در تولید آثار جلوگیری شود.
آموزش عمومی حقوقی از طریق رسانه
دکتر طهماسبی، قاضی بازنشسته و مدیر کل سابق تدوین لوایح قوه قضاییه، با اشاره به اهمیت آموزش عمومی حقوقی، خواستار ایفای تعهدات صدا و سیما در این حوزه شد.
مستندسازی برای ارتقاء آگاهی های عمومی و پیشگیری از جرم
دکتر بداغی، سرپرست پژوهشکده مطالعات حقوقی و قضایی و معاون سابق حقوقی ریاست جمهوری، دو هدف اصلی رسانه‌ها را افزایش آگاهی عمومی حقوقی و پیشگیری از جرم دانست و بر ارائه تصویری منطبق با واقعیت از دستگاه قضا تأکید کرد.
در پایان این نشست، بر ضرورت تدوین تفاهم‌نامه‌ای مشترک میان حوزه مستندسازی، پژوهشگاه قوه قضاییه و نهادهای مرتبط تأکید شد. این تفاهم‌نامه با هدف رفع موانع حقوقی، تسهیل دسترسی به اطلاعات و ارتقای کیفیت مستندهای قضایی تدوین خواهد شد. همچنین مقرر شد جلسات هم‌اندیشی به‌صورت مستمر ادامه یابد تا زمینه همکاری‌های بیشتر فراهم گردد و مشکلات مستندسازان در حوزه مسائل حقوقی و قضایی به‌شکل عملیاتی‌تری رفع شود.
گزارش تصویری:
