رونمایی از نخستین دستاورد “آزمایشگاه حکمرانی قضایی” با تمرکز بر یکی از سیاست های موفق کیفری قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران

نخستین دستاورد آزمایشگاه حکمرانی قضایی پژوهشگاه قوه قضاییه با حضور رئیس پژوهشگاه، جمعی از مدیران ارشد و پژوهشگران پژوهشگاه قوه قضائیه رونمایی شد. این نشست، با تمرکز بر روش شناسی نوین سیاست‌پژوهی یعنی تحلیل‌های داده‌محور و رهیافت‌ بینش رفتاری همراه بود.

دکتر سعداله مرادی، رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی با اشاره به تفاوت رویکرد آزمایشگاه با پژوهش های معمول در حل مسئله گفت: آزمایشگاه بر واقعیت(fact) و عمل( act) استوار است تا تئوری و پیش فرض ها. به همین جهت آزمایشگاه حکمرانی قضایی می تواند به‌عنوان یکی از نهادهای نوآور پژوهشگاه قوه قضاییه با بهره‌گیری از روش‌های مطالعاتی میان‌رشته‌ای در هموارسازی مسیر حکمرانی مطلوب قضایی و ارتقاء بیش از پیش عدالت، نقش آفرین باشد.

وی همچنین به بیان سیر شکل گیری آزمایشگاه طی یکساله اخیر پرداخت و گفت: طرح تحقیقاتی«طراحی آزمایشگاه حکمرانی قضایی و نحوه پیاده سازی آن» توسط پژوهشکده مطالعات راهبردی در سه فاز شناخت، طراحی و استقرار تعریف و در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ تصویب شد و «دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان ها» به عنوان نخستین دستور کار آزمایشگاه تعیین گردید. وی ادامه داد: با وجود تاخیر در دریافت اطلاعات و داده های مرتبط، در کمترین زمان ممکن واحد داده پیشران آزمایشگاه حکمرانی، تحلیل های مورد نیاز را به سرانجام رساند و آزمایشگاه توانست اولین خروجی خود را بر اساس این اطلاعات ارائه نماید.

آزمایشگاه، مسیری مطمئن، سریع و پایدار در طراحی و اصلاح های سیاست های قضایی برای عبور از چالش های پیش روی قوه قضاییه است

در ادامه این نشست، دکتر عباس سنتی، مسئول آزمایشگاه حکمرانی پژوهشگاه قوه قضاییه به تبیین روش شناسی آزمایشگاه حکمرانی و تفاوت های بنیادین آن‌ با پژوهش‌های رایج در پژوهشگاه پرداخت. وی تأکید کرد رویکرد آزمایشگاه مسیری مطمئن، سریع و پایدار در طراحی و اصلاح های سیاست های قضایی برای عبور از چالش های پیش روی قوه قضاییه از جمله کاهش جمعیت کیفری است.

وی با اشاره به ابزارهای طراحی شده در آزمایشگاه جهت فراهم سازی مشارکت همه ذینفعان سیاست های قضایی در تمام مراحل طراحی سیاست های قضایی تاکید کرد این آمادگی وجود دارد تا تاثیرات سیاست ها قبل از اجرا، آزمایش و پس از رفع نقاط ضعف احتمالی در سطوح دادگستری ها و سازمان های تابعه قوه قضاییه به مرحله پیاده سازی برسد.

کاهش زمان دست یابی به اهداف سیاست ها، کاهش هزینه های اجرا، خلق روش های نوآورانه در پیاده سازی و ارتقای انگیزه و قابلیت سرمایه انسانی برای همراهی با سیاست های قضایی از جمله پیامدهای آزمایشگاه بود که در این نشست تبیین شد.

در ادامه، دکتر لیلی ساعتچی، پژوهشگر واحد بینش رفتاری آزمایشگاه در ارائه گزارشی از فعالیت‌های این واحد اظهار داشت: مجموعه اقدامات واحد بینش رفتاری ترکیبی از مطالعات تطبیقی و آزمون‌های رفتاری است که هدف آن، بازطراحی سیاست‌ها بر اساس شناخت واقعی از رفتار شهروندان و کارگزاران نظام عدالت کیفری است.

از نقاط برجسته این نشست، نمایش خروجی های واحد داده پیشران آزمایشگاه از ارزیابی سیاست های کیفری انقباضی و روندهای غیر قابل انتظار از کاهش جمعیت ورودی به موسسات کیفری طی سالیان اخیر بود که حاکی از سیاست گذاری موفق کیفری برخلاف پیش‌فرض‌های رایج در حوزه جزا و جرم‌شناسی کشور بود، یافته‌هایی که مورد توجه و تحسین مدیران ارشد پژوهشگاه قرار گرفت.

برای نخستین‌بار ورودی‌های زندان‌ها با این سطح از دقت و عمق در آزمایشگاه بررسی شده‌است که یک نوآوری تحول آفرین در پژوهش های قضایی محسوب می شود

دکتر ابوالفضل محبی، قائم‌مقام پژوهشگاه قوه قضاییه با اشاره به اهمیت این پروژه اظهار داشت: برای قوه قضاییه باعث افتخار است که هسته اولیه آزمایشگاه توسط همکارانی از درون قوه قضاییه پایه گذاری و در مسیر تحول قرار گرفته است، ایشان با بیان اینکه تمرکز نظام قضایی عمدتاً بر موجودی زندان‌ها بوده است، گفت: برای نخستین‌بار ورودی‌های زندان‌ها با این سطح از دقت و عمق در آزمایشگاه بررسی شده‌است که این رویکرد یک نوآوری تحول آفرین در پژوهش های قضایی محسوب می شود.

وی با تأکید بر اهمیت حمایت از تداوم فعالیت‌های آزمایشگاه افزود: تمامی مشکلات از جمله نیازهای مالی و جذب نیروهای متخصص باید سریعاً برطرف شود و برای تحقق این هدف تلاش خواهم کرد.

دکتر محمد بارانی، مشاور ارشد پژوهشگاه نیز با نگاهی انتقادی به گذشته پژوهش های قضایی کشور گفت: به دلیل نبود دسترسی به تخصص های مورد نیاز در سیاست گذاری داده محور، بسیاری از تصمیمات نظام قضایی بر پایه برداشت‌های اولیه و بدون اتکا به داده ها و شواهد اتخاذ شده‌اند. وی ضمن ابراز خرسندی از رویکرد آزمایشگاه، تاکید کرد که تبیین بیشتر این موضوع و ترویج آن، نیاز به صبوری، استمرار و فرهنگ‌سازی دارد.

دکتر حسین زرینی، معاون توسعه مدیریت و منابع پژوهشگاه و سرپرست کارگروه تاریخ پژوهشکده مطالعات راهبردی پژوهشگاه نیز اظهار کرد: با وجود محدودیت‌های موجود، نخستین گزارش آزمایشگاه حاکی از ارزشمندی فعالیت‌های صورت است و ضرورت دارد این یافته‌ها در اختیار سازمان زندان‌ها نیز قرار گیرد تا تأثیرگذاری آن در سطوح اجرایی بیش از پیش مشهود شود.