نشست نخبگانی ارزیابی اثربخشی کیفر سالب حیات در جرایم مواد مخدر؛ تفسیرهای قضایی از مفهوم بازدارندگی

در راستای اجرای طرح داده‌محور «کاربست سیاست‌های انقباضی در گستره مجازات‌های سالب حیات: رویکردی شواهدمحور»، گروه سیاست‌گذاری جنایی و عدالت کیفری پژوهشگاه قوه قضائیه در تاریخ ۶ خرداد ۱۴۰۴، نشست نخبگانی (گروه تمرکزی) با عنوانِ «ارزیابی اثربخشی کیفر سالب حیات در جرایم مواد مخدر؛ تفسیرهای قضایی از مفهوم بازدارندگی»را با مشارکت رئیس و قضات دادگاه انقلاب شهر کرمان و نیز مدیر و پژوهشگران گروه سیاست‌گذاری و عدالت جنایی پژوهشگاه قوه قضائیه در محل دادگستری استان کرمان برگزار کرد.

این نشست با هدف بررسی و تحلیل چگونگی برداشت و تفسیر قضات از مفهوم «بازدارندگی» در اعمال مجازات سالب حیات به‌ویژه در پرونده‌های مرتبط با جرایم مواد مخدر، شکل گرفت. تمرکز اصلی جلسه نه بر ارزیابی محتوایی آراء؛ بلکه بر شناسایی الگوهای تفسیری و شکلی در فهم و به‌کارگیری مفهوم بازدارندگی توسط کنشگران قضایی بود؛ مفهومی که در لایه‌های مختلف آراء، گاه به‌عنوان مبنایی برای تشدید مجازات و گاه به منظور کاربست کمینه آن مورد توجه قرار گرفته است.

در جریان این گفت‌وگوی که بیش از سه ساعت ادامه یافت، نمایندگان قضایی حاضر ضمن تبادل تجربه‌های حرفه‌ای، تلاش کردند تمایز میان بازدارندگی عام و خاص را از منظر رویه‌ای تحلیل کرده و نشان دهند که چگونه این مفاهیم در روند تصمیم‌گیری قضایی درباره صدور یا عدم صدور حکم اعدام ایفای نقش می‌کنند.

همچنین، توجه به عوامل زمینه‌ای مانند شرایط اقتصادی، شبکه‌های سازمان‌یافته و تکرار جرم، از جمله محورهای مهمی بود که در شکل‌گیری برداشت قضات از میزان اثربخشی کیفر مرگ اثرگذار عنوان شد.

یکی از نکات قابل تأمل در مباحث، به پرسش از کارآمدی مجازات سالب حیات در پرتو داده‌های تجربی و نیز ارزیابی شخصی- نهادی قضات از تحولات جرم‌زایی در حوزه مواد مخدر بازمی‌گشت؛ مسأله‌ای که تفسیر قضایی از «بازدارندگی» را از حالت صرفاً حقوقی خارج کرده و آن را به آوردگاهی از داوری اجتماعی و تجربه‌محور وارد می‌سازد.

در پایان نشست نخبگانی که با مشارکت ۱۳ تن از قضات به انجام رسید، مقرر شد داده‌ها و تحلیل‌های به‌دست‌آمده، به عنوان یکی از ورودی‌های تحلیلی طرح شواهدمحور مذکور ثبت و وارد فرآیند پردازش پژوهشی شود. هدف از این اقدام، فراهم‌سازی بنیانی برای گفت‌وگوی دقیق‌تر درباره نقش واقعی کیفر مرگ در نظام عدالت کیفری ایران و ترتیب اثر آن در سازوکارهای تفسیر و تصمیم‌گیری قضایی در مواجهه با این کیفر خواهد بود.

پایان پیام/

گزارش تصویری: