پرسش و پاسخهای طرح شده در جلسه دستیار هوشمند

پرسش و پاسخ های طرح شده در جلسه دستیار هوشمند

۱- هوش مصنوعی چیست و تفاوت آن با اتوماسیون در دستگاه قضا چیست؟

هوش مصنوعی یک نرم افزار است که با ورود اطالعات نامنظم، می تواند آن ها را منظم و طبقه بندی کند، و در راستای هدفی خاص، با درک آن اطالعات به مثابه انسان رفتار نماید؛ توصیف کند، تشخیص دهد، پیشگویی کند و یا تصمیم بگیرد. برای نمونه، کلیه اطالعات مربوط به یک پرونده را به هوش مصنوعی ارائه  می دهیم؛ هوش مصنوعی این اطالعات را طبقه بندی می کند تا بتواند رفتار خاصی را انجام دهد؛

• چنانچه هوش مصنوعی نقش »توصیف کننده« داشته باشد، وقایع پرونده را درک می کند و به ترتیب تاریخ و با لحاظ اهمیت آن شرح می دهد تا پیچیدگی های پرونده برطرف و ابهامات آن روشن شود؛
• چنانچه هوش مصنوعی نقش »تشخیص دهنده« داشته باشد، با بررسی اطالعات پرونده سعی در درک علل رخدادن وقایع آن و تشخیص نقاط پنهان دارد.
• چنانچه هوش مصنوعی نقش »پیشگو« داشته باشد، می تواند با درک الگوهای پرونده و مقایسه آن با الگوهایی که از قبل می داند، ادامه روند پرونده و وقایع آتی را پیشبینی کند،
• و نهایتاً چنانچه هوش مصنوعی نقش »تصمیم گیرنده« داشته باشد، می تواند با بررسی اطالعات پرونده در نظر گرفتن پرونده های مشابه و احکام آن ها، قوانین و مقررات، نظریات فقهی و مالحظات قاضی، موضوع را درک کند و تصمیمات مقتضی را ارائه دهد.
اتوماسیون، نرم افزاری است که بر اساس دستورات از پیش تعیین شده می تواند اطالعات را از بخشی به بخش دیگر منتقل کند. چنانچه دستوراتی خارج از دستورات پیشفرض به اتوماسیون داده شود، عملکردی نشان نمی دهد؛ یا چنانچه اطالعاتی برای انتقال و ارائه نداشته باشد، از اجرای دستور باز می ماند. هوش مصنوعی اما، اطالعات را انتقال نمی دهد، بلکه آن ها را به مثابه انسان درک می کند؛ به نحوی که در مقایسه با اتوماسیون، می تواند دستورات را به هر نحوی که ارائه شوند درک کند و حتی اگر برای انجام دستور، اطالعاتی ندارد، بتواند با یادگیری های پیشین به کاربر نرم افزار پاسخ دهد.

۲- کارکردهای هوش مصنوعی و دستیار هوشمند در نظام قضا چه مواردی است؟

هوش مصنوعی می تواند چهار نقش را ایفا نماید؛ توصیف کننده، تشخیص دهنده، پیشگو، و تصمیم گیرنده؛ برای ایفای هر یک از این نقش ها می توان در نظام قضایی از این فناوری بهره گرفت. می توان کارکرد نقش های توصیف کنندگی و پیشگویی هوش مصنوعی را در دادسراها و برای کمک به ضابطان قضایی در بررسی وقایع و رسیدن به حقایق پرونده ها دید. نقش های تشخیص دهندگی و تصمیم گیرندگی این فناوری در دادگاه ها می تواند به عنوان دستیار قضایی کارآمد باشد.
دستیار هوشمند قضایی می تواند با تشخیص علل وقایع پرونده و ابهامات آن، قاضی را در بررسی ادله و دفاعیات یاری دهد. همچنین بعد از ادای دفاعیات و ادله، می تواند با نقش تصمیم گیرندگی، کلیه اطالعات پرونده را با لحاظ پرونده های مشابه و احکام آن ها، قوانین و مقررات، نظریات فقهی، مشورتی و حقوقی، و مالحظات قاضی درک کند و در خصوص موضوعات پرونده احکامی را پیشنهاد دهد.

۳- دامنه اجرایی عملکردی و پژوهشی پروژه را تعریف کنید.

طراحی مفهومی دستیار قضایی هوشمند در سه فاز قابل پیادهسازی است. طی فازهای طراحی دستیار قضایی هوشمند، اطالعات یا داده حقوقی به سامانه وارد می شود، سامانه بر اساس آن ها آموزش می بیند، و متخصصان
حقوقیْ نتایج سامانه را اعتبارسنجی می کنند. نظر به کاربرد حقوقی-قضایی، طراحی این سامانه در گرو همکاری متخصصان حقوقی است تا دانش حاصل از پروندههای قضایی و آرای آنان، به همراه فهم جامع از قوانین و
مقررات، نظریات فقهی، مشورتی و حقوقی به سیستم منتقل شود.

۱ .در فاز اول، ابتدائاً یک موضوع نسبتاً کم مناقشه و پرتکرار را )مثل اختالفات در تصادفات وسایل نقلیه( انتخاب می کنیم؛ پروندههای مربوط به آن موضوع را به همراه آراء قضایی و مقررات استنادی مورد مطالعه قرار می دهیم تا به قواعدی ساده دست یابیم؛ قواعدی که بر اساس آنها سامانه یاد می گیرد که در مواجهه با هر مسئله، چه راه حلی وجود دارد؛ همچون دانشآموزی که تمرینات ریاضی را حل می کند تا برای سواالت جلسه امتحان آماده شود. طی تمامی مراحل این فاز به متخصصین حقوقی نیاز داریم تا موضوعاتی را انتخاب کنند که در آن ها اختالف نظر کمتر است و بعد پروندهها، آرا و مقررات مربوط به آن ها را قاعده مند سازند.

۲ .در فاز دوم پروژه، موتور پرسش و پاسخی ایجاد می شود. برای استفاده از این سامانه الزم نیست که پرسش ها به نحو خاصی بیان شوند، بلکه سامانه می تواند پرسش ها را بفهمد و در منابعی که به آن آموزش دادهاند جستجو کند تا پاسخ آن را بیابد. منابع این سامانه می تواند یک کتاب یا کلیه منابع نظام حقوقی ایران باشد که به نسبت حجم منابع، زمان آموزش آن سامانه نیز افزایش می یابد. به همان تثمیل پیشین، به مثابه یاددادن دروسی به دانشجو در طول سال تحصیلی و برگزاری امتحانی که کتاب باز است و دانشجو میتواند با جستجو در کتاب هایی که قبالً مفاهیم آن را درک نموده به پرسش ها پاسخ دهد.

۳ .در فاز سوم، سامانه به اندازهای توسعه یافته است که می تواند در مواجهه با موضوعی، حکم آن را پیشبینی کند؛ این پیشبینی بر اساس قوانین و مقررات، نظریات فقهی، نظریات مشورتی، دیدگاهها و تفاسیر حقوقی مربوط به مواد، اصول استنباط احکام و مالحظات قاضی صادر کننده حکم باشد که به آنها مجموعاً »شاخص های خبرگ ی« می گوییم. این فاز از طراحی در بادی امر میتواند در خصوص پروندههایی با پیچیدگی کمتر و تکرار بیشتر اجرا شود تا آموزش نحوه فهم موضوعات و استنباط احکام به تدریج به سطوح عالی دست یابد؛ به مثابه دانشجوی حقوق یا کارآموز قضایی که با مسائل سادهای مواجه می شود تا ابتدائاً با طبیعت تحلیل حقایق پروندهها، درک موضوعات و استنباط احکام آشنا شود و بعد بتواند مسائل دشوارتری را حل کند.

۴ تاریخچه و نحوه کارکرد دستیار هوشمند در کشورهای دیگر به چه صورت است؟

استفادهاز ابزارهای هوشمند در ارائه خدمات حقوقی به دهه پای انی قرن بیستم میالدی باز می گردد، با ظهور موتورهای جستجویی در نقش کتابخانه های مجازی وست ال ) Westlaw )و لکسیسنکسیس ) LexisNexis ) که به نحوی تخصصی برای منابع حقوقی ا یجاد شدند و دسترس ی به منابع مورد نیاز حقوقدانان را تسهیل میکردند. بهره گیری از فناوریهای نو باعث شد تا حقوقدانان بتوانند بجای سردرگمی در کتابخانه ها، خرید یا امانت کتاب های چاپی، و مراجعه به مجموعه آرای قضایی قطور و قدیمی، برای دسترس ی به بیشمار اطالعات از بستر اینترنت و موتورهای جستجو بهره گیرند؛ سیستم هایی که با جستجوی یک کلیدواژه در آنها می توان به اطالعات مفید مورد نظر دستیافت.
ظهور ابزارهای هوشمند نه تنها از راه تسهیل دسترسی به اطالعات، بلکه با معرفی هوشمصنوعی، قابلیت تغییر روند فعالیتهای حرفه ای حقوقی و دادرسی را دارد. ایده دستیار قضایی، دادرسی و حل اختالف هوشمند را میتوان به سال ۲۰۰۲ میالدی و زمانی برگرداند که شرکت ای بی )eBay )با چهل میلیون پرونده اختالف در حمل کاالهایی که مشتر یان سفارش دادهبودند مواجه شد، و تصمیم گرفت که بجای استخدام نیروی حقوقی، به توسعه نرمافزار رفع اختالف بپردازد. این تصمیم از آن جهت هوشمندانه بود که اختالفاتِ در رابطه با حمل کاال با گذر زمان و افزایش مشت ریان و سفارش ها به طور مداوم بیشتر می شود، و در مقابل نیاز برای به کارگیری نیروی حقوقی و هزینه های شرکت نیز افزا یش م ی یابد. تیمی که شرکت برای توسعه نرمافزار اختصاص داد، با تحلیل پروندهها، اختالفات متداول را شناسا یی کردند، راهحلهای آنرا در نظر گرفتند، و ابزاری ایجاد کردند که مشتری ان م ی توانستند اختالف خود با شرکت را با آن ابزار مطرح کنند تا راه حل اختالف ارائه شود. نرم افزار نهایی، مرجع حل اختالفی بدون دخالت مستقیم انسان بود که توانست رضایت باالی مشتری ان این شرکت را
کسب کند.
مطالعه تجربه استفاده از فناوریهای روز از سوی دادگاههای آمریکا نشان م ی دهد استفادهاز فناوریها در دادگاهها از آالم تجربه دادخواهی میکاهد. نمونه ای در سطح ساده استفادهاز فناوریهای نو میتوان راهنماهای دادگاهها را مثال زد؛ مردم در برخی ایاالت آمریکا می توانند فرمهای مربوط به مراحل مختلف دادرسی یا رفع اختالف را از وبسایتهای دادگاهها دریافت کنند؛ هرچند این وبسایتها هوشمند به حساب نم ی آیند.
ساختارهای هوشمند به تدریج در دادگاههای آمریکا ظاهر شدهاند؛ برای مثال، وبسایت هایی نظیر سا یبر ستل )Settle Cyber )روش های برخط ی را به وجود آوردهاند که مردم بتوانند بدون نیاز به وکیل رفع اختالف کنند.
اهمیت و ضرورت استفاده از فناوریها برای تسهیل دادرسی قضایی و حل اختالفات مردم در دوران کرونا برجسته تر، و مقدمه ای هم برای توسعه فناوری هوش مصنوعی و مهمتر، برای توسعه و انطباق رویه دادرسی و قواعد آن با این فناوری شد. برای نمونه در آمریکا، دادگاهها با نسبت به سطوح پایین هوشمصنوعی و سیستمهای الگوریتم ی اقبال بیشتری در مقا یسه با پیش از کرونا نشان دادهاند و در این سال ها قانونگذاری این کشور نیز درجهت افزایش استفادهاز هوشمصنوعی قوانی ن متعددی تصویب کردهاست. دیوان عالی شهرستان لس آنجلس از سال ۲۰۲۰ میالدی با استفاده از ابزار جینا )Avatar the Gina ،)نیاز مردم برای مراجعه به دادگاه را کاهش دادهاست؛ جینا نمونه دستیار قضایی هوشمند است که به مردم برای پرداخت جری مه های ترافیکی و اعتراض به آن خدمات ارائه م ی دهد. این ابزار در حد هوش مصنوعی پ یشرفته نیست اما استفاده از جینا هز ینه های ترافیکی، دادرسی و مشغله دادگاهها را کاهش دادهاست و به طور هفتگی حدود چهار هزار مراجعه کننده دارد.
اقبال هوش مصنوعی در دادگاههای آمری کا، در سال ۲۰۱۶ میالدی در پرونده دولت علیه لومیز ) .v State Loomis )نشان دادهشد. در این پرونده، دادگاه برای بررسی اینکه آی ا مجرم برای برخورداری از تعلیق مجازات شایسته است یا نه، از دستیار قضایی هوشمند استفاده کرد؛ ا ین دستیار قضایی از طر یق مقا یسه سابقه کیفری مجرمِ متقاض ی تعلیق مجازت، با سابقه مجرمان دیگری که در دوران تعلیق مجازاتْ مرتکب جرم دیگری شدهاند، محاسبه می کند که چقدر احتمال دارد متقاضیِ تعلیق، اعمال مجرمانه ای را در دوران تعلیق مجازات خود انجام دهد، و چنانچه نتیجه این مقایسه حاک ی از شباهت متقاضی با مجرمان پیشین باشد، دستیار قضایی هوشمند او را پرخطر تشخیص م ی دهد. این دادگاه بر مبنای نتیجه فعالیت مقایسه ای دستیار، که متقاضی را پرخطر توصیف کرده بود، مجازات وی را تعلیق نکرد و با اعتراض متقاضی، مبن ی بر ا ینکه او فرصت دفاع در قبال اطالعات مورد استفاده دستیار را نداشته، به دادگاه تجدیدنظر برا ی شکستن حکم معترض شد. نظر به اینکه دفاعیات متقاض ی منطق ی و به حق بودن اعتراضش را نشان می داد، دادگاه تجدیدنظر رأی را شکست. ا ین دادگاه البته طی این رسیدگی، جواز و توصیه استفادهاز دستیار قضایی هوشمند را برای کمک به دادگاهها را صادر نمود؛ مشروط به اینکه نتیجه آن مقایسه، از یک سو نقشی تعیینکننده در رأی دادگاه و شدت مجازات مجرم نداشته باشد و از سوی دی گر در صورت اعطای تعلیق مجازات، باعث سختگیری بر مجرم در دوران سپری شدن تعلیق نشود.
بهرهگیری از دستیار قضایی هوشمند به آمریکا محدود نم ی شود و کشورهای مختلفی جواز استفادهاز این فناوری را در نظام قضایی خود دادهاند. نمونه دیگر استفاده از هوشمصنوعی در دادرسی، در چین، با نام دادگاههای سایبر است که این دادگاهها ابتدا در شهر هانگژو و سپ س در سا یر نقاط کشور ایجاد و بهره برداری شد که در آن، تا مرحله صدور حکم، از دستیار قضایی هوشمند استفاده می شود و این فناوری، نتیجه دعوی را به یک قاض ی حقیقی اعالم م ی کند و قاضی در خصوص حکم پیشنهادی دستیار قضا یی هوشمند تصمیم م ی گیرد؛
در دادگاه عالی انگستان و ولز نیز برای سازش پروندهای مقوم به دوهزار پوند از یک میانجیگر هوشمند به نام اسمارت ستل وان استفاده شد؛ این هوشمصنوعی که متعلق به شرکتی کانادایی است اختالف می ان طرفین را در کمتر از یک ساعت رفع نمود. کشور استونی درحال طراحی و توسعه دستیار قضایی هوشمند با صالحیت صدور رأی در دعاوی با ارزش کمتر از هشت هزار دالر است. در دادگاههای کشور مالزی نیز به تازگی و به طور آزمایشی از دستیار قضایی هوشمند برای تعیین مجازات استفاده شدهاند. ابزار هوش مصنوعی ساپیس
)SUPACE )در دادگاه عالی هند، به منظور تجزیه و تحلیل دادهها برا ی کمک به قضات در فرایند تصمیمگیری استفاده می شود که استقالل قاض ی را در اتخاذ تصمیمات حفظ می کند. در آمری کا، اینتلیداکت )Intellidact ) میتواند به طور خودکار ۷۵ تا ۸۰ درصد از اسناد ثبتشده در سیستم مدیر یت پرونده را بدون دخالت انسان پردازش کند. ابزار جیا )JIA )از هوش مصنوعی برای پاسخ به سواالت متداول با راهنمایی کاربران به موضوعات مشخص شده دادگاه و مسائل حقوقی – از ثبت وکالت گرفته تا مالی ات – در صفحه اصلی دادگاه استفاده می کند. ربات چت ال ای کورت کانکت )LACourtConnect )و ربات چت ال ای سی س ی )LACC )برای پشتیبانی جلسات دادرسی از راه دور استفاده می شود. در برزیل سی ستم هوش مصنوعی وی کتور )VICTOR ) زمان تجزیه و تحلیل اولیه دادخواستها را از ۳۰ دقیقه به پنج ثانیه کاهش می دهد. در چی ن، دستیاران هوش مصنوعی از جمله سیستم ۲۰۶ برای خالصه نویسی و رونویسی یادداشت های پرونده، و ارائه شواهد دیجیتالی از پروندههای پیشین استفاده می کنند. در نیوزیلند، رنت بات )RentBot )برای پاسخ به سؤاالت در مورد قانون اجاره، ورک بات )WorkBot )برای پاسخ به سواالت در مورد قانون استخدام، لگ بات ) LagBot )برای پاسخ به سؤاالت در مورد زندان طراحی شدند.
استفادهاز هوشمصنوعی در دادگاهها به قاضی و در داوری به داور منحصر نم ی شود؛ بلکه ا ین فناوری در دادسراها نیز خدمات حقوقی ارائه می دهد. در حال حاضر از دستیار قضایی هوشمند برای بررس ی اسناد مربوط به پروندهها استفاده میشود؛ کلیدواژههایی را به هوشمصنوعی میدهند و در اسناد جستجو می کند. از گذشته نیز پیشبینی می شد که این روش نه تنها کم هزینه تر بلکه سریع تر و دقیق از بررس ی اسناد توسط انسان باشد. در آمریکا استفاده از دستیار قضایی هوشمند برای بررسی اسناد در دعاوی از سال ۲۰۱۲ میالدی تجویز شد که
نخستین دادگاهی که از آن بهره برد، این رویکرد را باعث کاهش هزی نه ها و زمان دادرسی دانست. پلیس هلند نیز با همکاری دانشگاهها و مراکز تحقیقات ی اقدام به توسعه دستیار قضایی هوشمند در نقش ضابط قضایی در راستای کشف و جلوگیری از وقوع جرم نمودهاست. چنین برنامه ریزی توسعه برای استفادهاز این فناوری به عنوان ضابط قضایی منجر به طراحی سه ابزار هوشمند شدهاست؛ ابزار پیشبینی جرم، که با تحلیل دادههای مختلف آماری وقوع جرا یم را پیشبینی می کند. پروکید توؤلو ماینس )-۱۲ kid-Pro ، )ابزاری است که در سطح ملی برای بررسی رفتارهای کودکان تا دوازده سال و سنجش خط ر ارتکاب به جرم ی ا رفتارهای جامعه ستیز ایجاد شدهاست. سومین ابزار، می تواند با بررسی اسناد و تحلیل گفته های اشخاص از وقوع کالهبرداری جلوگیری ی ا آنرا شناسایی کند.

۵ تفاوت های ماهوی و ذاتی سیستم حقوقی در ایران با دیگر کشورها چیست؟

ممکن است طرح شود که استفاده از دستیار قضایی هوشمند در نظام حقوقی ایران، که نظام حقوقی نوشته
است، و مبنا قرار دادن آرای پروندههای پیشین برای صدور حکم در پروندههای جدید خالف استقالل رأی
قاضی و نص قانون اساسی است و استفاده از چنین فناوری صرفاً در نظامهای رویه ای موجه است. در این
خصوص دو نکته حائز اهمیت است؛
نخست اینکه استفاده از پروندههای پیشین و آرای مربوط به آنان برای آموزش دستیار قضایی هوشمند
است، تا این سامانه ها بتوانند به درک پروندهها، آراء، قوانین، شرع و نظریات حقوقی فائق آیند،
و دوم اینکه حتی اگر دستیار قضایی هوشمند با الگو برداری از پروندههای پیشین تصمیمی بگیرد نمی توان
گفت بر خالف نظام حقوقی ایران است؛ چرا که صرف الگوبرداری چنانچه شرایط مشابهی وجود دارد و به
عادالنه بودن تصمیم خللی وارد نشود تعارضی با قوانین ندارد.

۶- آ یا امکان پیاده سازی هوش مصنوعی با توجه به شرایط قضاوت معنوی و نه ظاهری وجود دارد یاخیر و اگر وجود دارد آیا امکان کاربرد آن در عمل هم هست یا خیر؟

یکی از مباحث حائز اهمیت در طراحی هوش مصنوعی، بحث اخالق ماشین است؛ این بحث به بیان لزوم
آموزش قواعد اخالقی به هوش مصنوعی می پردازد که نمود آن در دستیار قضایی هوشمند، در نظر گرفتن
اوضاع و احوال پروندهها و مالحظات قضات است. همواره یکی از عوامل تأثیرگذار بر آرای قضایی، اوضاع و
احوال پرونده و وقایع آن است که منجر به تفاوت آرا در پروندههای با موضوعات و شرایط نسبتاً مشابه می شود؛
چنانچه اوضاع و احوال پروندهها و رابطه آنها با رأی قاضی به هوش مصنوعی آموخته شود، هوش مصنوعی
میتواند عامل اوضاع و احوال را به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات در کنار دیگر عوامل در نظر
بگیرد و اطالعات مربوط را درک کند.

۷ آیا استفاده از دستیار قضایی هوشمند منافی استقالل قضایی است؟

خیر، دستیار قضایی هوشمند به عنوان ابزاری عمل می کند تا فرایند دادرسی با سرعت و دقت باالتری طی
شود؛ بنابراین قاضی مخیر است تا از نتایج این سامانه استفاده کند و با استقالل او منافاتی نخواهد داشت.

۸ – اولویت دستیار قضایی هوشمند تحلیل مستندات پرونده است یا دادن رای؟

بسته به نقشهای مختلفی که هوش مصنوعی می تواند داشته باشد، امکان طراحی دستیار قضایی هوشمند
برای انجام تکالیف مختلفی وجود دارد؛ چنانچه دستیار قضایی هوشمند در نقش توصیف کننده یا تشخیص
دهنده آموزش ببیند، می تواند مستندات پرونده را تحلیل کند و چنانچه در نقش تصمیم گیرنده آموزش ببیند
میتواند در فرایند صدور رأی به کمک قاضی بیاید.
پاسخ به این پرسش که آموزش براساس کدامیک از این نقش ها اولویت دارد در گرو بررسی نیازهای نظام
قضایی و وجود زیرساختهای فنی است؛ با این وجود، دستیار ق ضایی هوشمندی که بتواند در خصوص
پروندهای اقدام به صدور رأی نماید، به چنان توسعه ای دست یافت ه که می توان د مستندات پرونده را تحلیل
نماید، می توان هدف نهایی طراحی و توسعه این فناوری را نقش تصمیم گیرنده دانست.

۹ – آیا مجموعه داده های صحیحی به عنوان ورودی سامانه دستیار قضایی در دسترس است؟ کدام بخش از داده ها قابلیت اجرایی کردن دستیار هوشمند را دارد؟

بسته به نیازهای آموزش دستیار هوش مصنوعی، در راستای رسیدن به نقش آن، از متون همه منابع حقوق
نظام حقوقی ایران تا دادنامه ها و دفاعیات وکال در دادگاه می توان به عنوان ورودی سامانه استفاده نمود؛ برای
نمونه، دادنامه از دو بخش تشکیل شده است، بخش مقدمه و نتیجه ، که هر یک ویژگی های خاصی دارند و در
متن هر دادنامه قابل تشخیص هستند. برای اجرای پروژه دستیار قضایی هوشمند باید ابتدا نیازهای نظام قضایی
را شناخت، و بر اساس آن نیازها، نقش دستیار قضایی هوشمند را تعیین نمود؛ در پی تعیین نقش، منابع مورد
نیاز برای آموزش را فراهم داشت تا درک هوش مصنوعی از آن منابع به کمال برسد. به نظر می رسد در بادی
امر، باید منابعی را برای آموزش تعیین نمود که کمتر وابسته به تفسیر باشند؛ لذا موضوعات حقوقی باید به
نحوی تعیین شوند که قاعده مندی استنباط احکام آنان نسبتاً سادهتر باشد.

۱۰ –  آیا خروجی دستیار هوشمند در دسترس مردم قرار می گیرد؟

به نظر می رسد که در بادی امر می توان دستیارهای قضایی هوشمند با نقشهای مختلفی ایجاد نمود تا برخی
از آنان مستقیماً با مردم در ارتباط باشند و از مراجعات به دادگاهها و حجم پروندههای ساده و پرتکرار کم شود؛
برخی دیگر از آنان در ارتباط مستقیم با قضات قرار گیرند و به عنوان ابزاری برای تسریع فرایند کشف حقایق،
تسهیل تحلیل مدارک پروندهها و تحکیم آرای قضایی استفاده شود تا این سامانه ها به تکامل نسبی دست یابند؛
پس از آن می توان این سامانه های توسعه یافته را در اختیار مردم قرار داد تا از مراجعات به دادگاه و دادرسیهای
قضایی کاسته شود.

۱۱ آیا دستیار هوشمند با ارائه نظر پیشنهادی، مستقالً مسئولیتی خواهد داشت؟

خیر. دستیار قضایی هوشمند صرفاً ابزاری در دست قضات دادسراها و دادگاهها خواهد بود تا آن ها را در ایفای تکالیفشان یاری دهد. این سامانه ها از شخصیت مستقلی برخوردار نیستند تا موضوع حق و تکلیف واقع شوند؛ هرچند نظریاتی در باب ایجاد شخصیتی دیجیتال برای هوش مصنوعی مطرح شده، اما در نظام قضایی و با مالحظه حساسیت نظم عمومی و عدالت قضایی به نظر می رسد که اعطای استقالل به دستیار قضایی هوشمند دستکم تا تکامل این ابزارها، و فرض مسئولیت برای آن ها به نفع احقاق حق نخواهد بود.