تجارب کشورها در تحول دیجیتال (بخش دوم)

ث) تحول ملی در خاورمیانه: سفر دیجیتال

تحول دیجیتال نقشی اساسی در شکل‌دهی به روشی دارد که دولت‌ها در سراسر جهان برای بهره مندی از فرصت‌ها و رویارویی با چالش‌های جدید به کار می‌گیرند. رقابت، فشارهای هزینه‌ای و بودجه‌ای، تغییر تقاضاهای شهروندان و تغییرات دیگر، دولت‌ها را در سرتاسر جهان به اجرای نوآوری ترغیب می‌کند. قابلیت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحول دیجیتالی کشورها را شکل می‌دهد. کشورهای دارای بلوغ دیجیتالی مانند استونی، کره جنوبی و سنگاپور به ارزش تحول دیجیتال پی برده‌اند و در ارائه نتایج لذت‌بخش به مشتریان موفق عمل کرده‌اند.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال حرکت به سمت استفاده از بهترین تجربیات بین المللی و فرصت‌های تحول مدل دولت دیجیتال خود هستند.

سند “تحول ملی در خاورمیانه: سفر دیجیتالی”، شش موضوع تأثیرگذار مرتبط با بخش عمومی در امارات متحده عربی، عربستان سعودی، قطر و کویت را شناسایی کرده است که عبارتند از:

شهرهای هوشمند، گردشگری هوشمند، مراقبت از نسل بعدی، کلاس درس آینده، دولت هوشمند و آینده حمل و نقل. در همه این موضوعات، استراتژی‌های دولت بر نقش دیجیتال به منظور تسریع تنوع بخشی اقتصادی، ترویج پایداری و ارتقاء سطح رضایت شهروندان با اجرای فناوری‌های دیجیتالی تأکید دارند.

درنتیجه این تلاش‌ها راه‌حل‌های هوشمند برای واردکردن ابتکارات دیجیتالی در موضوعات کلیدی دولت، ظاهر شده‌اند. برای مثال، پلتفرم‌های ملی به‌عنوان ابزاری برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارتقاء دسترسی شهروندان به منابعی مانند محتوای آموزش الکترونیکی، اطلاعات رویدادها، داده‌های دولتی باز و غیره با موفقیت توسعه یافته‌اند. دولت‌ها درحال یکپارچه‌سازی خدمات در قالب برنامه‌های کاربردی موبایل و مراکز خدمات الکترونیکی درگاه واحد برای ایجاد سفرهای یکپارچه مشتری هستند که تراکنش‌های بدون کاغذ و انتخاب‌های پرداخت الکترونیکی برای خدمات را ترویج می‌کنند. دیجیتالی شدن محتوایی مانند سوابق پزشکی، برنامه های درسی آموزشی و موارد دیگر، کارایی عملیاتی سازمان‌ها را بهبود می دهد. درنهایت، انتظار می‌رود که ظهور خودروهای خودران، اتصال افراد و شبکه‌ها را در تمام شهرها تضمین کند. نتایج موفقیت‌آمیز این برنامه‌ها با پذیرش سریع و اجرای برنامه‌های دیجیتال به خوبی برنامه‌ریزی شده، هدایت می‌شود. آنها توسط فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، رباتیک، ابر، اینترنت اشیاء و واقعیت مجازی پشتیبانی می‌شوند و توسط دفاتر برنامه‌های دیجیتالی که اثرات متقابل عملکردی را بررسی و ارزیابی می‌کنند، اداره می‌شوند.

این تحولات بلندمدت هستند و هر مرحله از بلوغ با گام‌های خاصی هدایت می‌شود که در تمامی حوزه‌های کسب‌وکار دیجیتال، عملیات دیجیتال و مشتری دیجیتال اجرا می‌شوند. ایجاد بلوغ در این حوزه‌ها راه پیش روی بخش عمومی برای رشد پایدار خدمات عمومی مطابق با انقلاب صنعتی چهارم است.

موضوعات کلیدی بخش عمومی برای تحول دیجیتال

دیجیتال در لایه‌ها و سطوح هر سازمانی تأثیر دارد. شناسایی تمام خدمات قابل دیجیتالی‌شدن، کاری است که فراتر از محدوده این سند می باشد. در این سند، حجم زیادی از روندهایی که بخش عمومی را شکل می‌دهند برای غربالگری موضوعات کلیدی که مرتبط با بازار کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هستند، تجزیه و تحلیل شده‌اند. این مقاله از ۲۰۴ روند شناسایی شده در گزارش “دولت ۲۰۲: سفری به آینده دولت” استفاده کرد. سپس هر روند با نگاهی به طیف گسترده‌ای از بخش‌ها (یعنی آموزش، دفاع، حمل‌ونقل، انرژی و محیط‌زیست، مراقبت‌های بهداشتی، قانونگذاری و دادگستری) استخراج شد و توسط محرک‌های ذاتی زیر که بر بخش عمومی تأثیر می‌گذارند حمایت شدند: فناوری‌های دیجیتال و نمایی، اقتصاد، جمعیت شناسی و جامعه.

شکل ۳۵: معماری چندلایه برای شناسایی تحول دیجیتال بخش عمومی

این گرایش‌ها در مضامین کلیدی گروه‌بندی و سپس در دو مرحله فیلتر شدند تا در نهایت به شش مورد از مرتبط‌ترین مضامین برسند (همانطور که در شکل زیر توضیح داده شده است).

شکل ۳۶. طبقه‌بندی بخش های کلیدی دیجیتال در بخش عمومی

اولین فیلتر ارتباط موضوع را با فناوری های دیجیتال و نمایی منعکس می کند. این بعد اهمیت دیجیتال را به عنوان یک توانمندساز برای دولت‌ها و نهادهای بخش عمومی به منظور استفاده از چنین فرصت هایی نشان می‌دهد. بیست و یک روند مبتنی بر دیجیتال شناسایی شد که از اینترنت اشیا در حوزه دفاعی گرفته تا شهرهای هوشمند و ظهور روباتیک را شامل می‌شود. فیلتر دوم ارزیابی ارتباط این موضوعات با خاورمیانه و تأثیر آنها بر اقتصاد، جامعه و پایداری است. نتیجه نهایی منعکس کننده مرتبط‌ترین موضوعات دیجیتال مربوط به تحول بخش عمومی در این منطقه است. در نهایت، موضوعات کلیدی زیر برای بررسی جزئیات انتخاب شدند:

• شهرهای هوشمند: شهرهایی که از فناوری‌های هوشمند، تحلیل داده‌ها و نوآوری برای بهبود کیفیت زندگی، کارایی عملیات شهری، خدمات و رقابت استفاده می‌کنند.

• گردشگری هوشمند: استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ترویج سفر و گردشگری از طریق ارتقاء تجربه توریست‌ها است.

• مراقبت نسل بعدی: مراقبت نسل بعدی به عنوان مراقبت فراگیر، پیشگیرانه، کارآمد و شخصی از طریق استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات که منجر به کیفیت بالاتر و بهبود تجربه بیمار می‌شود.

• کلاس درس آینده: نشان‌دهنده تحول سیستم‌های آموزشی سنتی به یادگیری و برنامه درسی دیجیتالی است که تجربه یادگیری را ارتقاء می‌بخشد.

• دولت هوشمند: به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات یکپارچه در سیاست‌ها، خدمات و فرآیندهای دولت اشاره دارد.

• آینده حمل‌ونقل: نشان‌دهنده زیرساخت‌ها و خدمات فیزیکی و دیجیتالی است که باعث می‌شود افراد و کالاها به صورت راحت‌تر، ارزان‌تر، سریع‌تر، پاکیزه‌تر و شادتر جابجا شوند. فناوری‌های پیشرفته موجود و جدید برای بهبود حمل‌ونقل و حل مسائل قدیمی آن مانند ترافیک، ظرفیت‌ها و پایداری استفاده می‌شود.

شکل ۳۷. نگاشت موضوعات مرتبط با دیجیتال

سفر تحول دیجیتال شورای همکاری خلیج فارس

ارزیابی وضعیت دیجیتال در شورای همکاری خلیج فارس: دیجیتالی شدن در برنامه‌های خاورمیانه اولویت بسیار بالایی دارد، زیرا به عنوان توانمندسازی کلیدی در پیاده‌سازی موفق طرح‌های تحول در نظر گرفته شده است. طبق شاخص دولت دیجیتال ، کشورهای منطقه همواره در مرحله مشابهی از توسعه سطوح دیجیتالی‌سازی دولت قرار ندارند. هر کشوری مسیر متفاوتی را در سفر تحول دیجیتال خود طی کرده است. به همین دلیل، هنگام تلاش برای مقایسه سطح بلوغ دیجیتالی شدن بین کشورها بر مبنای منطقه‌ای و بین‌المللی بودن پیچیدگی ایجاد می‌شود. با درنظرگرفتن این موضوع، چارچوب تحول دیجیتال دیلویت (در بخش مدل ها و چارچوب های تحول دیجیتال تشریح گردید.)، وضعیت دیجیتالی شدن نهادهای بخش عمومی در تحولشان را برجسته می‌سازد. علاوه بر این، هر سطح از تحول دارای مجموعه خاصی از معیارها است که در چارچوب ارزیابی تحول دیجیتال دیلویت ارائه شده است. این ارزیابی در نهایت نمای کلی از گام‌های موردنیاز را ارائه می‌کند، درحالی‌که گلوگاه‌های از دست رفته برای رسیدن به سطح بعدی بلوغ را نشان می دهد. برای هر موضوع کلیدی، یک کشور بر اساس منطق زیر انتخاب شد که متعاقباً در لایه‌های تحول دیجیتال دیلویت ارزیابی می‌شود:

جدول ۱۵. کشورهای شواری همکاری خلیج فارس انتخاب شده برای هر موضوع کلیدی

تکامل و بلوغ دیجیتال در سراسر جهان

چندین کشور انتخاب شدند و نه تنها با نگاهی به رتبه‌بندی آنها در شاخص ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بلکه با ارزیابی موارد خاص انجام شده توسط این کشورها درخصوص دیجیتالی‌سازی، در شش موضوع کلیدی بنچمارک شدند.

شکل ۳۸. نقشه کشورهای ارزیابی شده بر اساس شاخص ملی ICT

شکل ۳۹. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای کلاس درس آینده

شکل ۴۰. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای شهرهای هوشمند

شکل ۴۱. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای دولت هوشمند

شکل ۴۲. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای آینده حمل و نقل

شکل ۴۳. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای مراقبتهای نسل آینده

شکل ۴۴. ارزیابی سفر تحول دیجیتال برای گردشگری هوشمند

کشورهای دارای بهترین تجربیات (مانند استونی، سنگاپور و کره‌جنوبی) استانداردهای بالایی را از نظر دیجیتالی شدن، دارند و مطالعات موردی روشنگری را برای کشورهای منطقه ارائه کرده‌اند تا به پیشبرد برنامه‌های دیجیتال ملی آنها کمک نمایند.

با توجه به زمینه منطقه‌ای، ابتکارات متعددی برای افزایش قابلیت‌های دیجیتال در حال انجام است. با این حال، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اغلب با موانعی مواجه می‌شوند که صعود آنها را در شاخص ملی ICT محدود می‌کند. برخی از این چالش‌ها در سراسر کشورهای منطقه رایج است، در حالیکه برخی دیگر فقط برای کشورهای خاصی قابل اجرا هستند. تنها با پرداختن به این چالش‌ها به طور روشمند، این منطقه می‌تواند با طرح دیجیتال خود به جلو حرکت کند و جاه‌طلبی خود را برای تبدیل شدن به کشورهای کاملاً دیجیتالی برآورده نماید.

جدول ۱۶. خلاصه وضعیت کشورهای منتخب در حوزه های مورد تمرکز

در حالی که نهادهای بخش عمومی خاورمیانه احتمالاً بیش از ۱۵ میلیارد دلار را در فناوری‌های توانمندساز تحول دیجیتال در سال ۲۰۱۸ هزینه خواهند کرد، شورای همکاری خلیج فارس به طور کلی از بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در دولت دیجیتال عقب است. کشورهای این منطقه از نظر سطوح دیجیتالی‌سازی دولت، در یک مرحله توسعه مشابه قرار ندارند.

جدول ۱۷. فهرست ابتکارات دیجیتال کشورهای خاورمیانه

ج) جمهوری اسلامی ایران (چارچوب کلان تحول دیجیتال)

در پروژه ملی تحول دیجیتال دیدگاهی برای شکل‌گیری مدل پایه سند ملی مورد نیاز بود که از چارچوب‌های مفهومی حاصل از بررسی اسناد و مطالعات بین‌المللی و داخلی، اسناد بالادستی، مسائل کلان کشور و نقایص و چالش‌های وضع موجود اکوسیستم، ابتکارات و طرح‌های در حال انجام کشور و فرضیات کاربردی برای ساخت یک مدل پایه بهره ‌برده و در نهایت ارزیابی آن توسط خبرگان صورت ‌گیرد. پس از طی این مراحل در پروژه تدوین سند تحول دیجیتال و نقشه راه آن در سطح ملی، چارچوب نهایی به صورت شکل ۱ طراحی گردید. این چارچوب شامل سه لایه آثار، کاربردها و توانمندسازهاست که هدف از کنار هم قرار گرفتن آنها تحقق ایران دیجیتال است. این اجزا در بخش زیر تشریح می گردد:

لایه آثار شامل اثرات کاربرد تحول دیجیتال در حل مسائل کلان اولویت‌دار کشور است. این آثار در سه دسته قرار می‌گیرند:
آثار اقتصادی: شامل اثر تحول دیجیتال در کاهش فساد، افزایش اشتغال، بهبود شفافیت و کاهش فقر و نابرابری است.
آثار اجتماعی: شامل اثر تحول دیجیتال در ارتقای سرمایه اجتماعی، ارتقای امنیت روانی و اجتماعی و سلامت روان است.
آثار زیست محیطی: شامل اثر تحول دیجیتال در کاهش بحران آب، کاهش بحران آلودگی هوا و مانند اینهاست.
لایه کاربرد شامل بهره‌مندی از توانمندسازها و کاربردی نمودن فناوری های تحول دیجیتال در کسب و کار، دولت و جامعه می‌باشد.
لایه توانمندساز شامل توانمندسازهایی است که زمینه را برای بهره‌برداری از تحول دیجیتال مهیا می‌نمایند. در مدل تحول دیجیتال توانمندسازها شامل قانون، هویت، امنیت، سواد، داده باز، زیرساخت و فناوری و حکمرانی می‌باشند.

در این چارچوب توانمندسازها بستر لازم را برای کاربرد تحول دیجیتال در سطح دولت، کسب و کارها و جامعه ایجاد می نمایند. چنین رویکردی موجب توسعه فضای کسب و کار شده، فرهنگ‌سازی در جامعه را تسهیل نموده و همچنین هوشمندسازی در ارائه خدمات دولت به شهروندان و کسب‌و‌کارها را ممکن می‌سازد.

 

شکل ۴۵. چارچوب کلان تحول دیجیتال ایران

تعیین ارکان جهت‌ساز و ترسیم نقشه راه تحول دیجیتال کشور

۱-۳ تعیین چشم‌انداز تحول دیجیتال کشور

پس از بررسی چشم‌انداز کشورهایی که سند تحول دیجیتال منتشر نموده‌‌اند و همچنین مطالعه مسائل اساسی کلان کشور و چالش‌های اکوسیستم تحول دیجیتال، پیش‌نویس چشم‌انداز تحول دیجیتال کشور تا سال ۱۴۰۴، تهیه شده و در اختیار مشاوران پروژه قرار گرفت. پس از دریافت نظرات ایشان چشم‌انداز ایران دیجیتال به‌صورت زیر تدوین گردید:

«جامعه‌ای سالم و مشارکت‌جو با اقتصادی هوشمند و دارای رشد پایدار و حاکمیتی کارآمد و شفاف درنتیجه بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال»

۲-۳ تعیین اهداف تحول دیجیتال کشور (هدف‌گذاری مساله محور)

تعیین آرمان‌های (کیفی) تحول دیجیتال کشور

بر اساس چشم‌انداز تعیین‌شده و با توجه به مسائل اساسی کلان کشور شش هدف کیفی به شرح زیر تنظیم گردید:

– افزایش سلامت جسم و روان جامعه
– ارتقای مشارکت مردم در اداره جامعه
– افزایش کارآمدی عملکرد حاکمیت
– افزایش شفافیت
– افزایش اشتغال
– بهبود فضای رقابت آزاد

تعیین اهداف (کمی) تحول دیجیتال کشور

لایه آثار

برای هدفگذاری در هر شاخص، ابتدا وضعیت فعلی شاخص بر اساس آمارهای موجود مورد بررسی قرار گرفت. سپس بر اساس مطالعه شاخص در سایر کشورها که شرایط نزدیک و بهتری در شاخص موردنظر نسبت به کشور ما دارند، هدفگذاری انجام شد.

– بهبود شاخص بحران آب
– کاهش تعداد روزهای ناسالم سال
– بهبود رتبه شاخص سرمایه اجتماعی
– بهبود رتبه شاخص امنیت روانی و اجتماعی
– بهبود شاخص ناکارآمدی عملکرد
– افزایش امتیاز شاخص ادراک فساد
– کاهش نرخ بیکاری
– کاهش ضریب جینی

لایه کاربرد

در جامعه دیجیتال (افزایش ضریب نفوذ اینترنت، بهبود شاخص جست و جوی محتوا، افزایش مشارکت در شبکه‌های اجتماعی، افزایش درصد افراد دارای تجربه خرید آنلاین)، در نظر گرفته شد. در شاخص‌های کسب و کار دیجیتال (افزایش نرخ اشتغال در حوزه کسب‌وکار دیجیتال، سهم کسب‌وکار دیجیتال از GDP، تعداد یونیکورن‌ها، تعداد SME‌های دیجیتال و شاخص بهره وری) و دولت دیجیتال (بهبود رضایت شهروندان و کسب و کارها از خدمات دیجیتال، رواج خدمات دولت دیجیتال و استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوظهور) تعیین گردید.

لایه توانمندساز

برای امنیت، افزایش شاخص امنیت سایبری؛ هویت، افزایش شاخص ردپای دیجیتال؛ داده باز، بهبود امتیاز شاخص داده باز جهانی؛ در زیرساخت دیجیتال، بهبود شاخص اتصال جهانی؛ بهبود شاخص سواد دیجیتال و تنظیم مقررات دیجیتال در نظر گرفته شد.

تدوین سیاست‌ها و راهبردهای تحول دیجیتال

تعیین محورهای اصلی سیاست‌گذاری، تدوین راهبرد، تعیین سیاست‌ها و تدوین راهبردهای تحول دیجیتال کشور نیز بر مبنای چارچوب کلان تحول دیجیتال ارائه شد. در هر لایه، راهبرد‌ها و سیاست‌ها با بهره‌گیری از مطالعات الگوبرداری، مطالعه اسناد داخلی، بررسی مسائل اساسی کلان کشور و نیز بررسی و تحلیل چالش‌های اکوسیستم تحول دیجیتال پیشنهاد گردید و پس از دریافت نظرات تیم مشاوران به صورت جدول ۱ تنظیم شد. ۵ راهبرد برای لایه کاربرد و ۸ راهبرد برای لایه توانمندساز ارائه شده است. راهبردها شامل موارد زیر است:

– ارتقای بلوغ دیجیتال دولت

با توجه به طراحی برنامه‌های مختلف در حوزه دولت الکترونیکی و دولت هوشمند در دو دهه اخیر و اجرای پروژه-های متعدد در این زمینه، سطح اولیه‌ای از بلوغ دیجیتال خدمات دولتی در نهادهای مختلف ایجاد شده است. رویکرد اتخاذ شده در این حوزه، ارتقای بلوغ دیجیتال دولت با هدف ایجاد قابلیت‌های دیجیتال و توسعه پلت‌فرم‌های ارائه خدمات عمومی می‌باشد.

– توسعه فضای کسب‌وکار دیجیتال (با رویکرد ارتقای نوآوری و رقابت‌پذیری)

چالش‌های اصلی حوزه کسب و کار دیجیتال، موانع رقابت و بازدارندگی قوانین و مقررات می‌باشد. جهت‌گیری اصلی در این زمینه، بهبود فضای کسب و کار جهت تسهیل رقابت عادلانه می‌باشد.

– نفوذ در بازارهای دیجیتال منطقه و کشورهای اسلامی

با توجه به پتانسیل‌های موجود در شرکت‌ها و کسب وکارهای بزرگ و نوپا، راهبرد مهم بسترسازی و حمایت از حضور فعال شرکت‌های ایرانی در بازارهای منطقه‌ای (به‌ویژه کشورهای اسلامی) می‌باشد.

– توسعه فناوری‌های دیجیتال در حوزه آموزش

مدارس و دانشگاه‌ها بستر اصلی رشد نیروی انسانی می‌باشد. حوزه آموزش یکی از حوزه‌های مهم تأثیرپذیر از قابلیت‌های فناوری‌های دیجیتال می‌باشد. رویکرد توسعه فناوری‌های دیجیتال در حوزه آموزش می‌تواند منجر به تغییرات بنیادین در نظام آموزشی کشور گردد.

– فراگیر نمودن خدمات دیجیتال برای شهروندان

گستردگی و عمق‌بخشی به کاربرد فناوری‌های دیجیتال در جامعه از طریق فرهنگ‌سازی و انجام اقدامات زیربنایی جهت فراگیری خدمات دیجیتال برای تمامی شهروندان جامعه امکان‌پذیر می‌باشد.

– توسعه سواد عمومی دیجیتال در سطح جامعه

یکی از مهم‌ترین راهبردها جهت ایجاد توانمندی لازم برای گسترش کاربردهای دیجیتال، توسعه سواد عمومی دیجیتال در بین بخش‌های مختلف جامعه با تمرکز بر گروه‌های مرجع اولویت‌دار می‌باشد.

– توسعه نیروی انسانی متخصص در حوزه تحول دیجیتال

جهت‌گیری راهبردی پرورش توانمندی‌ها، توسعه نیروی انسانی متخصص در حوزه تحول دیجیتال با ایجاد تغییرات لازم در دوره‌های رسمی آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها و دانش عمومی در جهت توسعه استعدادهای دیجیتال در جامعه می‌باشد.

– تقویت امنیت سایبری کشور با استفاده از فناوری‌های تحول‌آفرین

با توجه به اینکه شاخص امنیت سایبری کشور وضعیت بهتری نسبت به سایر حوزه‌های دیجیتال دارد، جهت‌گیری اصلی در این حوزه تقویت امنیت سایبری کشور با سازماندهی نظام امنیت سایبری و تقویت زیرساختی جهت مقابله با تهدیدات نوظهور مبتنی بر فناوری‌های تحول آفرین می‌باشد.

– ساماندهی نظام هویت دیجیتال کشور

اقدامات متعددی در دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف در زمینه هویت صورت پذیرفته است. راهبرد اصلی در این حوزه ساماندهی نظام هویت دیجیتال کشور می‌باشد.

– رویکرد باز به انتشار داده‌های عمومی

با توجه به اهمیت مساله فساد در کشور و نیز توجه سیاستگذاران و سازمان‌ها و نهادهای مختلف به موضوع شفافیت در سال‌های اخیر، رویکرد باز به انتشار داده‌های با قابلیت انتشار عمومی، جهت‌گیری اصلی در این زمینه می‌باشد.

– توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور جهت پشتیبانی از اقتصاد دیجیتال

وضعیت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات کشور مبتنی بر نیازهای موجود در وضعیت نسبتاً مناسبی می‌باشد. با توجه به نیازمندی‌ها و الزامات اقتصاد دیجیتال، رویکرد اصلی در حوزه زیرساخت، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور جهت پشتیبانی از اقتصاد دیجیتال می‌باشد.

– بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با اکوسیستم تحول دیجیتال

با توجه به تغییرات ایجاد شده در فضای کسب و کار و محیط جامعه مبتنی بر گسترش فناوری‌های تحول آفرین، جهت‌گیری اصلی در این زمینه بازنگری قوانین موجود و انجام اصلاحات لازم در قوانین و مقررات مرتبط با اکوسیستم تحول دیجیتال می‌باشد.

– اصلاح ساختار و بهبود رویه‌ها جهت تسهیل بهره‌برداری از فناوری‌های تحول‌آفرین

با توجه به نیازمندی‌های ایجاد شده توسط فناوری‌های تحول آفرین نیاز است تا ساختاری انعطاف‌پذیر در نظام ایجاد قوانین و تنظیم مقررات ایجاد گردد. راهبرد اصلی در این جهت اصلاح ساختار و بهبود رویه‌ها جهت تسهیل بهره‌برداری از فناوری‌های تحول‌آفرین می‌باشد (شامی زنجانی و همکاران، ۱۳۹۸).

جمع بندی

رقابت، فشارهای هزینه‌ای و بودجه‌ای، تغییر تقاضاهای شهروندان و تحولات دیگر، دولت‌ها را در سرتاسر جهان به اجرای نوآوری ترغیب می‌کند. قابلیت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحول دیجیتالی کشورها را شکل می‌دهد. کشورهای دارای بلوغ دیجیتالی مانند سنگاپور، کره جنوبی، هند و برزیل به ارزش تحول دیجیتال پی برده‌اند و در ارائه نتایج لذت‌بخش به مردم موفق عمل کرده‌اند.کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران در حال حرکت به سمت استفاده از بهترین تجربیات بین‌المللی و فرصت‌های تحول دیجیتال خود هستند.

با جمع بندی مطالعات انجام شده از کشورهای پیشرو در حوزه تحول دیجیتال و کشورهای نزدیک به وضعیت ایران در این زمینه و در نهایت سند تحول دیجیتال جمهوری اسلامی ایران، آشکار شد که تمامی این کشورها برای پیاده‌سازی جامع و کل‌نگر تحول دیجیتال در ابعاد مختلف دولت، اقتصاد، جامعه، قضائی و حکمرانی از یک چارچوب استفاده کرده‌اند.

کشور سنگاپور چارچوب اقدامی با هدف ایجاد شبکه‌ای پررونق از کسب‌وکارها و افراد درگیر در اقتصاد دیجیتال ایجاد کرده است. تحول اقتصاد دیجیتال سنگاپور با داشتن چارچوب اقدام، حول سه اولویت (محور اصلی) سرعت بخشی، رقابت و تحول متمرکز شده است که آنها نیز به نوبه خود توسط چهار توانمندساز استعداد دیجیتال، تحقیق و نوآوری، سیاست، مقررات و استانداردها و زیرساخت فیزیکی و دیجیتالی، پشتیبانی می‌شوند. آرمان بیان شده در این چارچوب “اقتصاد دیجیتالی پیشتازی که به طور مستمر خود را بازآفرینی می‌کند” است.

کشور کره‌جنوبی چارچوب استاندارد دولت دیجیتال برای توسعه و مدیریت سیستم‌های اطلاعات عمومی ارائه می‌دهد. هدف این چارچوب، افزایش کیفیت خدمات دولت دیجیتال، کارایی سرمایه‌گذاری فناوری اطلاعات و استانداردسازی و قابلیت استفاده مجدد نرم‌افزارهای کاربردی از طریق ایجاد و به کارگیری استاندارد چارچوب توسعه است.

برزیل از چارچوب سیاستی یکپارچه دیجیتالی شدن اُ‌ای‌سی‌دی برای بررسی فرصت‌ها و چالش‌های ناشی از دیجیتالی‌سازی در این کشور استفاده کرده است و توصیه‌هایی برای بهبود آنها ارائه می‌کند. این بررسی بر روی مؤلفه‌های انتخابی این چارچوب و باتوجه به اولویت‌های بیان شده توسط برزیل متمرکز است که شامل افزایش اتصال، افزایش پذیرش و استفاده از فناوری های دیجیتال، ارتقاء اعتماد، ارتقای نوآوری دیجیتال، تقویت تحول دیجیتالی اقتصاد و ایجاد رویکرد فراگیر دولت می باشد.

هند دیجیتال یکی از برنامه‌های شاخص (پرچم‌دار) دولت هند با چشم‌انداز تبدیل هند به یک جامعه دیجیتالی توانمند و اقتصاد دانش‌بنیان است. چشم‌انداز برنامه هند دیجیتال، تبدیل هند به یک جامعه دیجیتالی قدرتمند و اقتصاد دانش‌بنیان است. برنامه هند دیجیتال بر روی سه حوزه چشم‌انداز کلیدی ۱) زیرساخت دیجیتال به‌عنوان ابزار اصلی برای هر شهروند، ۲) حکمرانی و خدمات بر اساس تقاضا و ۳) توانمندسازی دیجیتالی شهروندان متمرکز است.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز از چارچوب تحول دیجیتال دیلویت برای بررسی وضعیت دیجیتالی شدن نهادهای بخش عمومی در تحولشان استفاده کرده‌اند. این کشورها با بهره‌گیری از چارچوب دیلویت و بنچمارک کشورهای پیشرو در تحول دیجیتال، شش موضوع کلیدی و مرتبط شهرهای هوشمند، گردشگری هوشمند، مراقبت نسل بعدی، کلاس درس آینده، دولت هوشمند و آینده حمل‌ونقل را در سه حوزه کسب‌وکار دیجیتال، عملیات دیجیتال و مشتری دیجیتال بررسی و توسعه داده‌اند.در همه این موضوعات، استراتژی‌های دولت‌ها بر نقش دیجیتال به منظور تسریع تنوع بخشی اقتصادی، ترویج پایداری و ارتقاء سطح رضایت شهروندان با پیاده‎سازی فناوری‌های دیجیتالی تأکید دارند.

در نهایت در پروژه تدوین سند تحول دیجیتال کشور ایران و نقشه راه آن در سطح ملی، چارچوبی شامل سه لایه آثار (آثار اقتصادی ، آثار اجتماعی و آثار زیست محیطی) کاربردها و توانمندسازها شکل گرفت که هدف از کنار هم قرار گرفتن آنها تحقق ایران دیجیتال بود.

منابع

۱. شامی زنجانی و همکاران (۱۳۹۸)، تدوین سند ملی تحول دیجیتال و نقشه راه اجرای آن، کارفرما: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مجری دانشگاه تهران.

۲. OECD (2020), Going Digital in Brazil, OECD Reviews of Digital Transformation, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/e9bf7f8a-en.
3. Boston Consulting Group (BCG), Bucerius Law Scholl, Legall Tech Deutschland. (2022). The Future of Digital Justice.
4. Ministry Attorney General, British Columbia. Court Digital Transformation Strategy 2019-23.
5. Government of Malta, Ministry for Justice and Governance, Digital Justice Strategy Malta, 2022-2027
6. GOV.UK. (2022). Ministry of Justice Digital Strategy 2025, https://www.gov.uk/government/publications/ministry-of-justice-digital-strategy-2025/ministry-of-justice-digital-strategy-2025
7. Deloitte & Huawei. (2017). National Transformation in the Middle East A Digital Journey. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/xe/Documents/technology-media-telecommunications/dtme_tmt_national-transformation-in-the-middleeast/National%20Transformation%20in%20the%20Middle%20East%20-%20A%20Digital%20Journey.pdf
8. Infocomm Media Development Authority of Singapore (IMDA). (2018). Digital Economy Framework for Action
9. Ministry of Electronics and Information Technology, Government of India. (2018). Digital India Programme-The Way Forward
10. Ministry of the Interior and Safety, Republic of Korea. (2020). Digital Government Masterplan 2021-2025
11. Bumann, J. and Peter, M. K. (2019) Action fields of digital transformation -A review and comparative analysis of digital transformation maturity models and frameworks in Book Verkuil, A. H; Hinkelmann, K; and Aeschbacher, M. (Digitalisierung und andere innovationsformen im management in English: Digitization and other forms of innovation in management), Edition Gesowip, Basel, Switzerland.
12. Lezina, T., Stoianova, O., Ivanova, V., Gadasina, L. (2019). Assessment the Company’s Readiness for Digital Transformation: Clarifying the Issue. In: Jallouli, R., Bach Tobji, M., Bélisle, D., Mellouli, S., Abdallah, F., Osman, I. (eds) Digital Economy. Emerging Technologies and Business Innovation. ICDEc 2019. Lecture Notes in Business Information Processing, vol 358. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-30874-2_1