نقش حکمرانی داده در نظام قضایی ایران؛ مبانی، الزامات حقوقی و چشم انداز

حکمرانی داده در نظام قضایی به معنای مدیریت هوشمند، استفاده بهینه و مسئولانه از داده‌های قضایی برای ارتقای شفافیت، کارآمدی و عدالت است. حکمرانی داده محور در نظام قضایی ایران با وجود چالش‌های قانونی و فنی، ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای مدیریت مدرن، ارتقای عدالت و شفافیت است که با اقدامات مستمر در اصلاح قوانین، توسعه زیرساخت‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین محقق خواهد شد.

تحلیل دقیق داده‌های مرتبط با پرونده‌ها، آمار جرائم و اطلاعات حقوقی در قوه قضاییه می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و سیاست‌گذاری قرار گیرد. اجرای نظام حکمرانی داده محور ضمن ارتقای کیفیت تصمیمات قضایی و نظارت هوشمند، امکان کاهش فساد و ایجاد فرآیندهای شفاف‌تر را نیز فراهم می‌کند.

موانع اجرای حکمرانی داده

یکی از چالش‌های اصلی در این مسیر، فقدان قوانین جامع و به‌روز در زمینه حریم خصوصی، امنیت داده‌ها و طبقه‌بندی اطلاعات حساس است. همچنین، ابهام در مالکیت داده‌ها و محدودیت در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز، موانعی جدی برای پیاده‌سازی کامل حکمرانی داده محسوب می‌شوند. علاوه بر این، نیاز به ارتقای زیرساخت‌های فناوری و حفاظت سایبری از داده‌های قضایی به دلیل تهدیدات فضای مجازی نیز از الزامات مهم فنی است.

قوانین منعطف با رویکرد حفظ حریم خصوصی و حمایت از داده ها

از منظر حقوقی، تصویب قوانین منعطف و مبتنی بر تجربیات بین‌المللی با رویکرد حفظ حریم خصوصی و حمایت از داده‌ها ضروری است. این قوانین باید ضمن رعایت اصول شفافیت و پاسخگویی، حقوق ذی‌نفعان را تضمین کرده و امکان دسترسی ایمن و مدیریت هوشمندانه داده‌ها را فراهم آورند. همچنین، فرهنگ‌سازی در بین مدیران و کارکنان قوه قضاییه برای بهره‌برداری حداکثری از داده‌های پردازش شده و ارتقای توان تحلیلی اهمیت بالایی دارد.

حرکت به سوی نظام تصمیم گیری هوشمند مبتنی بر تحلیل داده های گسترده

چشم‌انداز حکمرانی داده در نظام قضایی ایران، حرکت به سمت نظام تصمیم‌گیری هوشمند، مبتنی بر تحلیل داده‌های گسترده و چندمنظوره است. ایجاد آزمایشگاه‌های تخصصی حکمرانی داده و توسعه فناوری‌های نوین هوش مصنوعی در این حوزه، از جمله ابتکارات کلیدی به شمار می‌روند. این روند باعث افزایش سلامت و اعتماد عمومی به دستگاه قضایی و تقویت نظام عدالت می‌شود و گامی مهم در تحول و تعالی قوه قضاییه محسوب می‌گردد.

پژوهشگاه قوه قضاییه روز چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴ مبانی، الزامات حقوقی و فنی و چالش های حقوقی و فنی حکمرانی داده در نظام قضایی ایران را با حضور اساتید برجسته دانشگاه به بحث می گذارد. این نشست ساعت ۱۰ صبح در سالن شهید بهشتی پژوهشگاه برگزار می شود.